Waterviolier (Hottonia palustris L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Familie van de sleutelbloem (Primulaceae)
Voorkomen: stilstaand zoet kwelwater, sloten en plassen.
Botanie: geurende zuurstofplant, overblijvende waterplant met ondergedoken ,fijn geveerde bladeren.
Bloemen zijn licht lila met een geel keeltje die 25cm boven het water uitsteken.
Eetbaarheid
Geen betrouwbare informatie te vinden over eetbaarheid
Volksgeneeskunde
Wordt als Bachbloesem gebruikt (gaan we op dit platform niet dieper op in)
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Hier is geen relevante of betrouwbare informatie over te vinden
Waterpeper (Persicaria hydropiper L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Duizendknoopfamilie (Polygonaceae). Voorkomen: op open stikstofrijke grond, langs weilandsloten.
Stengel vaak rood gekleurd.
Bladen zijn lancetvormig enkelvoudig met vlezig stengelomvattend tuitje (typisch duizendknoopfamilie), vergroeide steunblaadjes.
Bloem: groen of roodachtig.
Eetbaarheid
Bladeren, scheuten (3->6) en bloemen (7->9) kunnen vers en gedroogd gebruikt worden als peperachtig specerij.
Ook de zaden (9) om gerechten (weing van nodig) te kruiden.
Volksgeneeskunde
Op basis van de flavanoïden: diuretische en antireumatische eigenschappen en werkt mild sedatief en bloeddrukverlagend.
Inwendig: waterzucht, urineverstopping, onderdrukte menstruatie.
Uitwendig: zweren en reuma
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Indicaties: bloedstelpend en bloedvat vernauwend: bij hevig bloedverlies tijdens de menstruatie; bloedende aambeien; inwendige bloedingen van de luchtwegen, urinewegen, maag en uterus
Welk deel van het kruid wordt gebruikt: volledige bovengrondse deel (herba) in tinctuur en infuus
Zijn er mogelijke contra-indicaties: volgens verschillende werken geen toxische bijwerkingen bij therapeutische dosissen
Er wordt altijd gewezen op voorzichtigheid bij zwangere vrouwen
Watermunt – Mentha aquatica L.
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo :
Behoort tot de Lipbloemenfamilie (Lamiaceae).
Hoogte : 30-90 cem.
Bloei: juli-herfst.
Bloemen naast okselstandig, ook eindstandig in bolvormige bloeiwijze (geen aar). Meeldraden steken uit de kroon. Plant vaak paars aangelopen.
Aan waterkanten, greppels, vochtig bos en grassland, rietland.
Algemeen in Europa. Aromatisch ruikend.
Tot 3% etherische olie (hoofdzakelijke carvon), looistoffen en flavonoiden.
Eetbaarheid :
Lichtbittere smaak, maar kan worden gebruikt zoals tuinmunt in sauzen, chutneys, koude dranken en thee. Smaak is iets zachter en zoeter dan de bekende pepermunt. Vers of gedroogd te gebruiken als thee, kruiderij voor zoete gerechten, salads en groentegerechten. Het gedroogde kruid wordt ook gebruikt voor het aromatiseren van tabak.
Volksgeneeskunde :
In de oudheid als krampopheffend en kalmerend effect aangewend.
Dodoens zag in munt een middel voor de maag en de vertering en bevel ze aan bij maagpijn, braken, hik, darmkrampen en menstruatiepijnen, hoofdpijn en overvloedige menstruatie.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde :
Gebruikte delen: vooral het blad, soms de bloeiende toppen met de bladeren.
Bij maagdarmkrampen, kolieken, galwegaandoeningen, flatulentie, gastritis, anorexie. Ook bij verschillende pijnen (hoofdpijn, zenuwpijn, reumatische pijn, keelpijn enz…
Contra-indicaties: niet toedienen bij galstenen, maagbreuk, bij een homeopatische behandeling. Mogelijke interacties met calciumantagonisten en met histamine H2-receptorblokkerende medicijnen en zuurremmers.
Klassieke contra-indicaties: zwangerschap, borstvoeding.
Opgelet: watermunt bevat GEEN menthol en is daarom ook geschikt voor baby’s en peuters.
Waterdrieblad (Menyanthes trifoliate L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo :
Hoort bij de watergentiaanfamilie (Menyanthaceae)
Rode lijst: gevoelig.
Groeit in ondiepe veenmoerassen, moerasbossen duinvalleien en venen neutraal tot zure gronden. Staat graag zon tot halfschaduw. De wortelstok verplaatst zich in het bodemslib.
De luchtbladen zijn lang gesteeld, wortelstandig en 3-tallig natuurlijk, omgekeerd eirond en gaafrandig.
Bloemen groeien van april-mei soms een 2de bloei in oktober op langstelige trossen. De knoppen zijn roze en de bloemen met 5 witte gefranjerde kroonblaadjes.
Eetbaarheid
Geen relevante informatie over te vinden
Volksgeneeskunde
Hongaarse zigeuners gebruikten het als een tonicum door één deel van gedroogd waterdrieblad een afkooksel te maken en te mengen met 3-kwart kop kamillethee. Van de bladeren werd een extract gemaakt; dienend voor allerlei kwalen te behandelen.
Vroeger ook gebruikt tegen alkalose (= verstoring van base-zuur evenwicht) en schildklierstoornissen.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Bevat vooral bitterstofglycosiden looistoffen en flavonglycosiden, alkaloïden.
Gebruik: voornamelijk als bittermiddel om zijn eetlustopwekkende, maagversterkend, en galdrijvende eigenschap om de spijsvertering beter te laten verlopen; daar zij de afscheiding van de speekselklieren, maag- en darmslijmvliezen prikkelen. Half uur voor de maaltijd, niet in warm water wegens vernietiging van de stoffen.
Als leverstimulerende werking samen met zijn urinedrijvende en licht bloedzuiverde eigenschappen zou het tevens ingezet kunnen worden bij reumatishe klachten, artrose..
Ook migraine-behandeling wordt vermeld.
In de vorm van tinctuur of infuus van gedroogd blad.
Opletten: kan bij te hoge doseringen misselijkheid, braken, krampen tot gevolg hebben.
Mits op de rode lijst zijn er andere kruiden met dezelfde werking aan te raden.
Vogelwikke (Vicia cracca L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Liggend, klimmend of stijgende plant met sterk geveerde bladeren, paarse bloemtrossen en aan de uiteinden ranken waarmee ze klimmen. Het is de meest voorkomende wikke in ons land.
Diep wortelstelsel met ondergrondse uitlopers.
Geveerd blad met 10 tot 20 langwerpige deelblaadjes
Zacht behaarde, kantige stengel.
Blauwviolette vlinderbloemen in trossen met 10 tot 30 bij elkaar. Bloeit van juni tot sept. Bloemen staan naar 1 kant gericht.
Vrucht is een bruine peul.
Geschikt als groenbemester en druk bezocht door de bijen (bloemen bevatten veel nectar)
Inhoudsstoffen: looistoffen, vitaminen, asparagine en spoorelementen.
Familie: Vlinderbloemenfamilie of Fabiaceae
Er zijn wel 140 soorten wikke (Vicia) (bonte wikke, gele wikke, heggewikke (max een 6 tal bloemen en zwarte peulen).
Vrij algemeen in hooilanden, bosranden, wegbermen, akkers, enz.
Eetbaarheid
Volgens boek “Eetbare wilde planten” van Fleischhauer, Guthmann en Spiegelburger kan je de scheuten en bladeren van april tot juni, mits garen verwerken in groentengerechten. Bloemen van juni tot juli verwerkt in een groentegerecht of groenteburger. Ook de peulen van juli tot augustus gekookt als groente (vergelijkbaar mt erwten). Ze raden wel aan de bloemen, bladeren, peulen eerst een 10- tal minuten te koken. De plant smaakt erwtachtige met een bittere, scherpe smaak.
Ik vind een bron die vermeldt dat zaden vanaf september vermalen kunnen worden tot meel (opgelet: zie ook opmerking hieronder). Zaden worden ook gebruikt in vogelvoer.
Het boek ‘Giftige bloemen en planten’ van Marcel De Cleene vermeldt algemeen de wikkesoorten als giftig en zeker de zaden. Er zouden verschillende groepen gifstoffen, afhankelijk van welke wikkesoort, aanwezig zijn zoals giftige aminozuren, alkaloïden enz
Bevat veel nectar. Druk bezocht door bijen.
Volksgeneeskunde
Vroeger gebruikt, gemengd in wijn om wonden te verzorgen.
Goede voederplant voor het vee. Niet voor alle dieren.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Geen geneeskrachtige werkingen gekend
Bijkomende weetjes
De tuinboon (Vicia faba), is familie van Wikke en algemeen verbouwd voor menselijke consumptie. Het eten van tuinbonen, mits koken, is doorgaans uiteraard veilig met uitzondering van een mogelijke allergie bij gevoelige personen.
Vogelmuur (Stellaria media L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Bij de wandelingen kwamen we regelmatig verschillende muur soorten tegen die tot het geslacht Stellaria behoren waarvan er wereldwijd denkelijk een 90-tal soorten bestaan. In onze contreien zijn er een 8-tal bekend.
Over Vogelmuur zijn de meeste gegevens te vinden over eetbaarheid en medicinaal gebruik.
Stellaria is een geslacht dat tot de anjerfamilie (Caryophyllaceae) behoort.
Stellaria - Stella (latijn) = Ster om de gelijkenis in vorm van stervormige kroonblaadjes.
Algemeen dezelfde kenmerken voor alle muursoorten:
in bijscherm vertakt
bladeren tegenoverstaand
5 witte kroonbladen
3 stijlen.
Meestal 10 meeldraden behalve bij duinvogelmuur 1-3 en vogelmuur kunnen het er 1-3 of 8 zijn.
Doosvrucht met 6 kleppen.
Stengel: onder de knopen met 1 lijst haren zonder kliertjes, roodachtig en groen .
Bladeren: eirond tot elliptisch, onderste gesteeld, bovenste zittend.
Bloemen: tot max 1cm. Kroonbladen diep ingesneden. Kroonbladeren even lang als de kelkbladeren soms ontbrekend. Groeit, bloeit en vormt zaad meerdere keren per jaar.
Bodem: voedselrijke vooral stikstofrijke vaak bemeste en omgewerkte gronden, licht tot halfschaduw.
Inhoudsstoffen: saponinglycosiden, coumarine en hydrocoumarines, carbonzuren flavanoïden, vitamine C (150-350mg per 100gr.)
Eetbaarheid
De hele plant is eetbaar, best vers te gebruiken om zo geen voedzame eigenschappen te verliezen.
Onder andere toe te voegen in slaatjes met ander wilde kruiden.
Of vers door de soep mixen, vermengen in smoothie i.p.v. spinazie, vers door uw aardappelpuree,…
Volksgeneeskunde
Werd het gebruikt bij bloedhoesten en tuberculose.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Wondhelend, verzachtend, koelend en ontstekingswerend, samentrekkend windafdrijvend, bloedzuiverend, diuretisch menstruatieopwekkend, expectorant (oplossen van slijmen)
Maar wordt vooral gebruikt om (snij)-wonden te verzorgen en heeft de bijzondere eigenschap om JEUK en irritatie te verzachten, waardoor het goed in te zetten is bij eczeem en psoriasis in de vorm van zalven met vogelmuur.
Werkt onmiddellijk gunstig in op hardnekkige zweren door kompressen te leggen en 2à3 maal te verversen per dag.
Om jeuk te verzachten maak je een zeer sterk infuus en voeg het aan badwater toe.
Ook bij acute oogletsels, hebben de gekneusde bladeren een waardevolle bijdrage.
Werkt ook licht diuretisch verzacht de blaas en nieren.
Inwendig te gebruiken als remedie bij reuma.
Gebruik vers of als infuus met gedroogd kruid.
Bij overdosering kan diarree optreden en braken.
Niet voor zwangere vrouwen.
Vingerhoedskruid (Digitalis purpurea L.) ☠
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Vingerhoedskruid is een twee- of meerjarige plant die in Nederland en Belgie algemeen voorkomt. Je ziet ze vaak in siertuinen staan en de plant zaait zich makkelijk uit. De plant wordt 30-150 cm groot en heeft eironde tot lancetvormige bladeren die aan de onderzijde grijsbehaard zijn. De stengel en bloemstelen zijn bezet met korte zachte haren en bloeit van mei tot oktober met meestal donkerrood gevlekte bloemen. Er zijn 3 kleuren mogelijk: donkerrood (hardroze), lichtpaars en wit. De bloemkroon is 4-5 cm lang en hierdoor moeten hommels in de bloemkroon kruipen om bij de nectar te kunnen komen.
Eetbaarheid
N.V.T. GIFTIG !!!
Volksgeneeskunde
Er is vrij weinig bekend van de medicinale geschiedenis van de plant, wel weet men dat in Ierland de Druïden de plant reeds gebruikten, evenals artsen uit Wales in de 13e eeuw, die de bladeren als uitwendig geneesmiddel toepasten. In de 16e eeuw werd de plant reeds voor inwendig gebruik toegepast, waarvoor men hem kookte in wijn en gebruikte als slijmoplossend middel, hetgeen tot gevolg had dat er toen zéér véél mensen VERGIFTIGD werden.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
N.V.T. GIFTIG !!!
Bijkomende info/weetjes
Eén plant kan wel meer dan 90 bloemen hebben en duizenden zaadjes bevatten. In bepaalde gunstige omstandigheden kan er bij vingerhoedskruid een “pelorische topbloem” onstaan, die niet tweezijdig-, maar alzijdigsymmetrisch is.
Bij normale bloemen is het aantal bloembladen 5 en zijn ze met elkaar vergroeid en aan het aantal schulpjes is dit nog goed te zien.
Pelorische bloemen hebben wel 8 à 13 schulpjes. Bij name de akkerhommel heeft een grote voorkeur voor deze bijzondere bloemen.
Viltig kruiskruid (Jacobaea erucifolia(L.) - P. Gaertn., B.Mey.& Scherb.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Familie van de composieten (Asteraceae)
Gelijkt heel hard op het Jacobskruiskruid, met echter als belangrijkste verschillen:
geen zwarte top aan de omwindselbladen aanwezig zijn
de bladslippen zijn iets naar beneden gebogen en -----spinwebachtig behaard
deze vormt geen wortelrozet
Eetbaarheid
Verdere info: zie jacobskruiskruid
Volksgeneeskunde
Verdere info: zie jacobskruiskruid
(Moeras) Vergeet-mij-nietje (Myosotis scorpioides L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Onderdeel van de familie van de Ruwbladigen (Boraginaceae). Plant meestal met veel niet-bloeiende spruiten, bloeit van mei tot en met augustus. Komt vooral voor op natte, voedselrijke grond - aan moerasbossen, aan oevers, drassige gras -en riet-landen. Plant zelf van 15 cm tot 45 cm groot.
Er zijn heel wat soorten vergeet-me-nietjes die sterk op elkaar gelijken en vooral verschillen kwa plaats waar ze voorkomen zoals het éénjarige akkervergeet-me-nietje (Myosostis Arvensis), het tweejarige bosvergeet-me-nietje (Myosotis sylvatica) enz.
Eetbaarheid
Bloempjes hebben eigenlijk geen smaak, maar ze staan mooi (smeerkaas, salades,…)
Volksgeneeskunde
Van het moerasvergeet-mij-nietje niet veel terug te vinden. Het is vooral het akkervergeet-mij-nietje dat sinds de Middeleeuwen gebruikt werd als geneeskruid. Dit vergeet-mij-nietje bevat looistoffen, kalium en alkaloïden. Indien men moet aansterken na ziekte, dan kon de thee van de bloemen en blad versterkend werken. Bij geïrriteerde en vermoeide ogen een infuus lauw laten worden, en dan als oogspoeling gebruiken. Uitwendig gebruik via een compres zoals smeerwortel, maar met een zwakkere werking bij kneuzing en ontsteking. Een bron maakt melding van een oud gebruik van het verse sap tegen neusbloeding. Akkervergeet-mij-nietje werd ook ingezet bij tuberculose maar daar TBC niet veel voorkomt medicinaal in de vergetelheid geraakt.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
In tegenstelling met het akkervergeet- me-nietje (Myosotis Arvensis) geen medicinaal gebruik gekend in de moderne fytotherapie. Melding en werking van deze familie ligt ook bij het Muizenoor.
Bijkomende info/weetjes
Er was een ridder, die met zijn toekomstige langs water op wandel was. Het waren echter woelige tijden, daarom was de ridder ten allen tijde volledig in wapenuitrusting. Toen hij een bosje bloemen wilde plukken voor zijn geliefde stortte hij (door het gewicht van zijn wapenuitrusting) in het water. Hij werd meedogenloos onder water getrokken, maar net voor hij verdronk gooide hij het bosje bloemen naar zijn verbaasde lief en schreeuwde als laatste woorden: “VERGEET ME NIET”
Varkensgras (Polygonum aviculare L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Behoort tot de Duizendknoopfamilie (Polygonaceae).
Liggende stengels.Bladeren lancetvormig.
Bloemen alleenstaand/enkele in bladoksels (niet in aren).
Eénjarig.
Lengte : 0,4 – 1 meter.
Bloei : mei-herfst. Zomerannuel.
Langs wegkanten, ruderaalterrein, greppels, bouwland.
Algemeen in Europa.
Eetbaarheid
Bladeren: jong varkensgras kan van mei tot juni verwerkt worden in stevige salads, kruidenpuree, spinazie, soepen en groentengerechten. Je kan in deze periode de bladeren ook ontsappen en het sap met water of yoghurt aanlengen tot een verfrissende drank. Tot de stengels en scheuten vezelig worden, kan je ze ook gebruiken. Zaden: van augustus tot oktober: als graan verwerken, over een maaltijd uitstrooien, mengen met meel en in groentenburgers doen.
Volksgeneeskunde
In traditionele Chinese geneeskunde wordt de plant ingezet bij parasitaire huidbesmettingen, urineretentie en galklachten.
Dit kruid versterkt de aandoeningsziel. Geeft meer weerstand bij kwalen die met het gevoelsleven samenhangen, zoals de maag, de vrouwelijke organen en de nieren. Past bij het type mens. In de herfst is het kiezelzuurgehalte het hoogst.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Is een natuurlijke bron van oplosbaar kiezelzuur (silicium) maar algemeen ook een rijke mineralenbron.
Wordt ingezet bij chronische luchtwegaandoeningen en bronchitis door de zwakke expectorerende eigenschappen (losmaken slijmen) samen met de bindweefselversterkende werking van het kiezelzuur.
Door de adstringerende tanines wordt het ook gebruikt bij laryngitis en angina, diarree, enteritis, aambeien en witverlies.
Het kan ook zijn nut hebben bij fracturen en tijdens herstelperioden omwille van zijn remineraliserend effect.
Geen toxische nevenwerkingen bij therapeutische dosissen.
Valse salie - (Teucrium scorodonia L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Valse salie kan 30 tot 60 centimeter hoog worden. Valse salie komt voor in Marokko, Noord-Portugal, Noord-Spanje, in heel Frankrijk, Noord-Italië, België, Luxemburg, Nederland, Groot Brittannië, Duitsland, Zuid-Zweden en Zuid-Noorwegen. Het groeit graag langs spoorwegen, bospaden, duinen, net gekapte vlaktes en bermen. Valse salie wordt ingezet voor medicinale doeleinden. In de volksgeneeskunde is het sinds lange tijd een kruid dat nier- en blaasperikelen de baas wordt en het gaat reumatische aandoeningen tegen.
Eetbaarheid
In zijn smaak en geur lijkt valse salie op hop. Het wordt zelfs gebruikt als vervanger van hop tijdens de bierbereiding. Het bier wordt er sneller helder door maar valse salie geeft meer kleur af aan het bier.
Volksgeneeskunde
Valse salie werd traditioneel gezien als een middel wat de werking van de nieren en de blaas ondersteunt. Hierdoor wordt het voor het lichaam makkelijker om afvalstoffen af te voeren. Dat leidt er vervolgens toe dat de oorzaken va reumatische aandoeningen zoals artritis en jicht kunnen worden weggenomen; deze worden namelijk veroorzaakt door een verhoogde aanwezigheid van urinezuur. Het werd eveneens ingezet bij keelproblemen en om oude zweren schoon te maken. Tegenwoordig wordt van valse salie ingezien dat het beschikt over de volgende eigenschappen: het is samentrekkend, windafdrijvend, zweetdrijvend, diuretisch, menstruatieopwekkend, algeheel versterkend en wondhelend.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
a) welke indicaties ?
b) welke delen van de plant in welke vorm :
c) contra-indicaties :
Van valse salie wordt voor fytotherapeutische doeleinden het hele bovengronds groeiende kruid gebruikt. Hierin zitten de volgende belangrijke werkzame inhoudsstoffen, etherische olie, teucrioresinen, de bitterstof morrubine, saponinnen, polyfenolzuren, taninnen en flavonoïden.
a) Valse salie heeft een eetlustopwekkende werking. De maagsapsecretie wordt verhoogd en daardoor wordt het voedsel efficiënter verteerd. Daarnaast wordt er meer gal afgescheiden na het innemen van valse salie. Gal is belangrijk voor de lever; hoe meer gal er is hoe beter de lever zijn functie kan uitoefenen. Ook hierdoor worden er meer voedingsstoffen verwerkt en opgenomen in het bloed. Om deze redenen heeft valse salie ook een tonicum werking; het is een versterkende stof voor heel het lichaam.
Fytotherapeuten kunnen het voorschrijven bij:
· Anorexie of verminderde eetlust,
· Atone dyspepsie of slechte spijsvertering door gebrek aan spijsverteringssappen,
· Zwakke leverwerking,
· Verminderde darmperistaltiek.
Overige medicinale werkingen
· Valse salie heeft een diuretische werking.
· Deze plant gaat diarree tegen.
· Valse salie kan wormen verdrijven.
· Uitwendig kan het worden ingezet om wonden en zweren te behandelen.
· Ontstekingen van neus- en slijmvliezen worden door een spoel en gorgelmiddel op basis van valse salie behandeld.
b) Van valse salie wordt voor fytotherapeutische doeleinden het hele bovengronds groeiende kruid gebruikt. Hierin zitten de volgende belangrijke werkzame inhoudsstoffen, etherische olie, teucrioresinen, de bitterstof morrubine, saponinnen, polyfenolzuren, taninnen en flavonoïden.
Er is een aantal manieren om deze geneesplant te gebruiken.
· Moedertinctuur: driemaal daags 40 druppels innemen voor elke maaltijd,
· Infuus of thee: twee koffielepels gedroogd kruid 10 minuten zachtjes laten doorkoken, wat infuseren wordt genoemd.
Bij bovenstaande therapeutische doseringen zijn geen bijwerkingen bekend.
Langdurig gebruik is ten stelligste af te raden, zeker niet bij zwangere vrouwen. (☠)
Bijkomende info/weetjes
Valse salie durft men wel eens Gamander of Echte gamander te noemen, maar let op want hiermee bedoelen ze de zéér gelijkende TEUCRIUM chamaedrys mee. Altijd uitkijken dus!!!
!!! Het verdient wel aanbeveling om zeker te weten dat het om Teucrium scorodonia, valse salie gaat, en niet om de Teucrium chamaedrys want de zeer verwante en erop lijkende Teucrium chamaedrys kan leverproblemen veroorzaken!!!
Valeriaan (Valeriana officinals L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
30 tot 150 cm recht omhoog groeiende, meerjarige plant met tegenoverstaande, geveerde en smalle bladeren.
Bloeit in juni – juli. Meestal witroze bloesems in schermvormige tot halfbolle schijnschermen, die een zoete geur verspreiden. Deze staan in paren met een eindstandige bloemscherm aan de top van de stengel. De individuele bloem heeft 5 bloemblaadjes.
Inhoudsstoffen: etherische olie, valepotriaten en een geringe hoeveelheid alkaloïden
Valeriaanfamilie of Valerianaceae
Komt vooral voor in vochtige weiden, vochtige bossen en waterkanten. Vrij algemeen in Europa
Eetbaarheid
Voor de bloei kunnen de bladeren gebruikt worden in gehakte kruidenmengsels.
Bloemknoppen en bloemen kunnen gebruikt worden als versiering en als smaakmaker voor bijvoorbeeld limonade, fruitgerechten, siroop enz.
Wortels oogsten van oktober tot november kunnen ook als keukenkruid dienst doen. Wel voorzichtig want wortel heeft een sterk medicinale werking (zie verder). Bij het drogen van de wortel komt een specifieke, veelal onprettige geur (kattenpis) vrij.
Volksgeneeskunde
Bosjes valerian werden opgehangen om boze geesten uit het huis te houden. Werd al gebruikt ten tijde van Hippocrates omwille van zijn sedatieve eigenschappen.
Ook verwante planten terug te vinden in de Chinese geneeskunde als ontspannend middel.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Valeriaan- wortel werkt rustgevend. Het heeft een rustgevende werking op de geest en veroorzaakt geen sufheid of concentratiestoornissen.
Het heeft een gunstig effect op neurovegetatieve klachten zoals nerveuze maag of prikkelbare darm te wijten aan teveel spanning.
Heeft ook een gunstige werking op gespannen spieren en is mild slaapverwekkend.
Valeriaan werkt eerder kortdurend en de inname moet herhaald worden.
Valeriaanpreparaten zijn weinig stabiel en zijn gevoelig voor werking van temperatuur, alcohol enz. Daarom zijn gestandaardiseerde preparaten met gegarandeerde hoeveelheden inhoudsstoffen aan te raden. Indien er geen valepotriaten aanwezig zijn, zal de sedatieve werking vooral moeten komen van de etherische oliën (met onder meer valereenzuur) en zal er hoger gedoseerd moeten worden.
Wil je een infuus voor de rustgevende werking dan is dit enkel mogelijk via een koud maceraat (met water tot max 40°C) met hierin 1 tot 2 koffielepels gedroogde wortel.
Tinctuur maar door alcohol weinig of geen valepotriaten aanwezig.
Uitwendig ook mogelijk door een thee van valeriaan- wortel aan bad toe te voegen of via een omslag..
Mogelijke interacties met andere geneesmiddelen die het centraal zenuwstelsel beïnvloeden en hier steeds in overleg met de arts. Ook niet voor zwangere vrouwen en bij borstvoeding.
Sommige mensen ervaren een stimulerende werking
Weetje
Katten zouden euforisch over de grond rollen als ze aan de plant ruiken daarom in de geschiedenis gebruikt als lokaas voor ratten, muizen, knaagdieren (Rattenvanger van Hamelen) en wilde katten.
Tormentil (Potentilla erecta L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Winterharde, meerjarige plant van ongeveer 10 tot 30 cm hoogte met een knolachtige, donkere wortel die dieprood kleurt als je hem doorsnijdt (bij contact met zuurstof).
Grondbladeren (rozet) en stengelbladeren. Handvormig gedeeld blad, drietallig aan de grond, en vijftallig langs de stengel. Bladjes grof getand.
Gele bloemen 4-tallig in de bladoksels op dunne steeltjes. Bloeit van juni tot oktober.
Knolachtige wortelstok.
Inhoudsstoffen: veel looistoffen (17 à 22%), triterpeenglycoside, organische zuren enz
Familie: rozenfamilie of Rosaceae
Vrij algemeen: bossen, weiden, heidevelden, veengebieden, enz
Nauw verwant aan de Potentilla anserine L. (zilverschoon ) te herkennen aan het zilvergrijze blad en tormentil (potentilla erecta (L.) Räuschei) vooral te herkennen aan het 4-tallig bloemblaadje. Zijn 2 gelijkende planten die beiden veel looistoffen bevatten. Bij zilverschoon wordt het kruid gebruikt, bij tormentil de wortel.
Schijnaardbei wordt Potentilla indica genoemd.
Eetbaarheid
In tegenstelling met potentilla anserine L. weinig over culinair gebruik terug te vinden. Zou wel verwerkt worden in een Kruidenbrandewijn te Beieren.
Volksgeneeskunde
Tormentilwortel werd vroeger gebruikt bij kiespijn, mondslijmvliesontstekingen, diarree.
Rode kleurstof uit de wortel om stoffen mee te kleuren (geeft een geelbruine kleur).
Door zijn hoge gehalte aan looistoffen kan de wortel ook gebruikt worden bij het looien van leer.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
De gedroogde wortel wordt gebruikt van dit kruid.
Looistofrijk kruid met een bloedstelpende, samentrekkende en ontstekingswerende werking. Inwendig te gebruiken bij diarrhee, maagdarmonstekingen.
Uitwendig als gorgeldrank bij mondslijmvliestonstekingen, tandvleesonstekingen. Ook voor bloedneus (afkooksel op watte), wonden om bloeding te stelpen (via omslag)
Ook in de cosmetica als tonicum.
Opletten bij een gevoelige maag. De looistoffen kunnen prikkelend werken op de maag.
Voorzichtigheid in combinatie met andere voedingsupplementen (vooral mineralen) en onverenigbaar met zware metalen (niet in ijzeren bussen bewaren), geneeskruiden met jodium, alkaloïden en slijmstoffen.
Bijkomende weetjes
Potentilla duidt op ‘potens’ wat krachtig, machtig betekent en duidt op de krachtige geneeskrachtige werking
Struikheide (Calluna vulgaris (L.) Hull)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Synoniem is Erica vulgaris (L.) en geeft men de Nederlandse benamingen : Struikheide, Heidebloem of Heidekruid. Deze plant kan wel een leeftijd van 45 jaar bereiken. De stengels zijn rijkvertakt, liggen op de grond en worden wel tot een meter lang. De vertakkingen stijgen op met daaraan een vier-tal rijen lijn-lancetvormige blaadjes die elkaar overdekken als dakpannen. Deze zittende blaadjes hebben aan de voet priemvormige oortjes. De bloemetjes kunnen een trosachtige of een pluimvormige naar één zijde gekeerde bloeiwijze hebben. De bloemkleur gaat van lichtpaars tot bleek paarsrood. Ze bloeien ongeveer vanaf begin juli tot aan de herfst. Je kan ze vinden op schrale zand –en veengronden, droge bossen met veel lichtdoorlatendheid, duinen (kalkarm en wat zuurdere grond), hoge veengebieden. Komt ongeveer algemeen in Europa voor, maar door ontginningen door jaren heen wel in aantal achteruitgegaan.
Eetbaarheid
Geen betrouwbare informatie over terug te vinden
Volksgeneeskunde
In Middeleeuwse kruidenboeken kon je de struikheide al als huismiddeltje vinden.
Men gebruikte het als bloedreiniger, urineafdrijver, tegen blaas –en nierontstekingen, reuma, jicht. Bij eczema gebruikte men thee, spoelingen en omslagen van struikheide.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde :
Voor welke indicaties wordt het kruid gebruikt? Werking gekend bij reuma, jicht, nier –en blaasontstekingen en ter preventie van nierstenen, te weinig urineproductie, teveel urine eiwitten, prostaatontsteking en slaapstoornissen.
Welke delen van de plant worden in welke vorm gebruikt? Men gebruikt het bloeiende kruid. Deze bevatten arbutine, arbutase en hydrichinon, flavonoïden, catechol, galluslooistoffen en sporen van etherische oliën. Deze inhoudstoffen zorgen er dan voor dat er onstekingswerende, urine –en zweetafdrijvende, ontsmettende, samentrekkende en kalmerende werkingen zijn. In de vorm van een decoct of een moedertinctuur wordt dit kruid gebruikt.
3x 30dr. per dag moedertinctuur of een 3 à 6 tal tassen per dag van een decoct (10’ koken) maximum 1,5 gr kruid per tas.
Zijn er contra-indicaties bekend? Indien bovenstaande of door therapeuti de richtlijnen juist gevolgd worden hoeft men geen toxische nevenwerkingen te vrezen.
Bijkomende info/weetjes
Het is Sebastian Kneipp die dit in de vergetelheid geraakte kruid, de medicinale waarde van deze plant midden 19de eeuw terug ontdekt heeft.
Stinkende Gouwe (Chelidonium majus L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Behoort tot de papaverfamilie.
Voorkomen : bos- en wegranden, muren… Vrij algemeen in M- en Z-Europa.
Plant met oranjegeel melksap. Stengel en bladeren verspreid behaard. Soms woekerend. Bloemen in schermen en kleiner dan 2,5 cm. Bladeren licht grijsgroen.
Bloeitijd : april-september. Standplaats : bosranden, braakland, wegbermen, tuinen, stikstofminnend. De plant is een stikstofindicator voor de grond !
Eetbaarheid
Giftig !
Volksgeneeskunde
De verse, oranjegele latex van het “wrattenkruid”, is een beproefde remedie als huismiddeltje tegen wratten.
Werd ook aangeprezen bij lever- en galkwalen (zie signaturenleer van Paraselsus (15-16e eeuw) waarbij het oranjegele melksap model stond voor galsap.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde :
a) welke indicaties ?
b) welke delen van de plant in welke vorm :
c) contra-indicaties :
De plant bevat meer dan 20 verschillende alkaloïden en is in grote hoeveelheden zeer giftig (vooral de wortels). Erkend is de spierontspannende werking ervan bij pijn aan de gal en de lever en krampen in het maag-darmkanaal. Het middel mag echter alleen op voorschrift van een arts worden gebruikt. Gebruikte delen : plant en wortel / melksap.
Bijkomende info/weetjes
Opgelet : verwisselbaar met akelei : bladstelen onbehaard, geen melksap !
Stalkaars (Verbascum densiflorum - Bertol.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Behoort tot de helmkruidfamilie (Scrophulariaea). Grootte tussen de 30cm en de 200 cm. Bloeitijd van juli tot september. Schutbladeren zijn tussen de 15 en 40 mm. Alle bladeren zijn aflopend (ook de laagstaande bladeren zijn niet gesteeld). Bloemen zijn 30-50mm groot. De bladeren zijn toegespitst. Felgele, geurende bloemen van 3,5 tot 5,5 cm groot met een platte kroon. De plant is geheel grijs-witwollig behaard. 3 van de 5 helmdraden zijn eveneens witwollig behaard. De helmknoppen zijn aflopend aan de helmdraad. 5 meeldraden dikwijls behaard. Bloeiwijze met een aar/tros of soms een pluim.
Vooral te vinden in bermen, langs bosranden, op kaalslag en stortplaatsen, op open, droge, kalkrijke, omgewerkte grond. Vrij zeldzaam in België. Verspreid in Midden -en Zuid-Europa.
Lijkt op de koningskaars : verschil : De stempel van de koningskaars is knopvormig maar NIET langs de stijl aflopend. (Bij de stalkaars is de stempel wel langs de stijl aflopend). De bloemen van de stalkaars zijn 2x zo groot dan die van de koningskaars.
Verschil met de Zwarte toorts: de helmdraden van de zwarte toorts zijn PAARS behaard. De helmdraden van de stalkaars zijn grijs-witwollig behaard.
Onderste bladeren zijn langgesteeld. Bij de stalkaars zijn de laagstaande bladeren NIET gesteeld.
Eetbaarheid
De gele bloemen kunnen geoogst worden tussen juni en augustus en vers of gedroogd in theemelanges gebruikt worden. De bloemen kunnen ook gekookt als aroma en goudgele kleurstof toegevoegd worden aan siroop, limonade of alcoholische dranken (bloemen een tijdje laten intrekken en er weer uit halen).
Ook de bladeren kunnen vers of gedroogd gebruikt worden in huisthee. Ze dienen wel geplukt te worden voor de bloei (van april tot juni).
Smaak: het aroma van de bloemen doet denken aan gedroogde appelschijfjes, fruitig, misschien iets straffer. De bladeren zijn bitterder en fruitiger.
Volksgeneeskunde
De stalkaars wordt in de volksgeneeskunde gebruikt als urinedrijvend middel tegen reumatische klachten en bij neuralgieën. De inheemse volken van Noord-Amerika rookten het gedroogde blad samen met andere geneeskrachtige planten tegen astma, bronchitis en andere longklachten. Vanwege de slijmstoffen is het een geliefd middel tegen de hoest. De slijm werkt prikkelverzachtend en de saponinen lossen het taaie slijm in de bronchiën en vergemakkelijken het uithoesten. Stalkaars wordt evenwel nooit afzonderlijk gebruikt.
Werd gebruikt als wrijfmiddel bij pijn.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Voor welke indicaties kan de plant gebruikt worden: de plant werkt ontstekingsremmend, antibacterieel en antiviraal, en wordt bij verkoudheid en hoest ingezet. Bovendien heeft hij een algemeen rustgevende en nachtrustbevorderende werking.
Uitwendig bevordert het fijngemaakt blad de doorbloeding en ondersteunt de wondgenezing.
Verhelst verwijst naar de stalkaars bij de bespreking van de Verbascum Thapsus L. (Toorts): men kan ook de bloemkroon van de Stalkaars gebruiken. Van de Toorts gebruikt men in mindere mate de bladeren en de bloemen, zelden de wortel.
Bijkomende info/weetjes
Bevat slijmstoffen, saponinen en kalium.
Marcellus Empiricus bericht dat de stalkaars in de Gallische volksgeneeskunst samen met enkele andere planten tot een middel tegen jicht werd verwerkt. Bij het fijnwrijven van de stalkaars moest men zeggen : “Summum caelum, ima terra, medium medicamentum”. (Helemaal boven de hemel, hemel onder de aarde, in het midden het geneesmiddel).
De stalkaars werd in de middeleeuwen boven de staldeur bevestigd om boze geesten uit de stal te weren.
De bloeiwijzen werden vroeger ook als fakkel gebruikt (vandaar de naam). De plant is niet zelden het middelpunt in de “kruidenboeketten” die in veel katholieke landen op 15 augustus (Maria Hemelvaart) worden gewijd.
Speerdistel (Cirsium vulgare Mill.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Van de composietenfamilie (Asteraceae). 2-jarige plant die heel snel groeit. Wordt tot 2 meter groot – en bloeit grootste tijd van de zomer. Heeft veel zon nodig en groeit dus niet in schaduwrijke omgevingen.
Eetbaarheid
Wortels kunnen van af de eerste herfst geschild als kook -en bakgroente gebruiken. De geschilde, zachte stengels en heel jonge, malse, nog nauwelijks stekelige bladeren zijn voor de bloei (april tot juni) zelfs rauw eetbaar. Je kan ze ook als spinazie bereiden. De smaak van de jonge plant is te vergelijken met snijbiet. De bloem-blaadjes kunnen als eetbare decoratie gebruikt worden (van juni tot september)
Volksgeneeskunde
Er is weinig informatie terug te vinden in de literatuur over de geneeskrachtige werking van deze plant. Wat ik op het internet kon vinden is het volgende: pappen en decoct worden gemaakt ter behandeling van rheumatische gewrichts-pijnen – tegen bloedingen. (moet dus allemaal met voorzichtigheid geinterpreteerd worden).
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Er is – in de wetenschappelijke studies - weinig tot geen informatie terug te vinden over de geneeskrachtige werking van speerdistel.
Speenkruid (Ficaria verna Huds. subs verna)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Behoort tot de Ranonkelfamilie (Ranculaceae)
Voorkomen : gemengd loofbos, heggen, vochtige schaduwrijke plaatsen, algemeen in Europa. Plant liggend, vaak op de knoppen wortelend, wortels vaak spoelvormig of knotvormig verdict. Blad rondachtig met hartvormige voet, verspreid gekarteld, glanzend. Bloeitijd : maart – mei. Grootte : 5-20 cm.
Eetbaarheid
Let op voor de verzameltijd ! De scherp smakende, speenvormige lichtbruine broedknolletjes mogen pas NA de bloei in mei of juni worden geoogst ! De jonge blaadjes en knoppen die VOOR de bloei geplukt moeten worden, hebben een aangenaam en zacht kruidige smaak en zijn zeer rijk aan vitamine C. Maar tijdens en na de bloei hoopt zich protoenemonine op, dat scherp smaakt en giftig is voor mensen.
Volksgeneeskunde
Vroeger werd dit “scheurbuikkruid” bewust gebruikt bij vitamine C-gebrek.
In de volksgeneeskunde worden de bladeren, in grove stukken gesneden en overgoten met heet water, gebruikt als compres tegen aambeien, aderproblemen, spataderen en zweren, ischias, jicht en artritis. Zodra de huid rood wordt, moeten de bladeren direct weer worden verwijderd.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
a) welke indicaties ?
b) welke delen van de plant in welke vorm :
c) contra-indicaties :
Gebruik speenkruid alleen uitwendig. Bij inwendig gebruik kunnen er nierproblemen optreden. Ook bij uitwendig gebruik kan er door de aanwezige protoanemonine in verse toestand irritatie optreden op de huid en aan de slijmvliezen : daarom worden veelal veiligere kruiden aangeraden.
De wortel zou diuretische eigenschappen bezitten. Volgens sommige auteurs kan de wortel toegepast worden bij subjectieve symptomen van veneuze insufficiëntie, namelijk bij “hemorroïden” (aambeien) en varices (spataderen). De werking zou vooral berusten op een decongestionerende werking op de uitgezette aderenen een vermeende pijnstillende werking. Uitwendig meestal via zalven of zetpillen aangewend.
Bijkomende info/weetjes
De geslachtsnaam “Ficaria” betekent “vijg” en dat slaat op de vorm van de knolletjes zoals de nederlandse naam ook doet. De soortaanduiding “verna” betekent “voorjaar”.
Smalle weegbree (Plantago Lanceolata L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Bladeren smal, lang en lancetvormig met opvallende in de lengte lopende nerven.
Aarachtige bloeiwijze met weinig opvallende bloemetjes (vanaf mei)
Zeer algemeen in België en Nederland. Tredplant
Familie: weegbreefamilie of Plantaginaceae
Inhoudsstoffen (kruid): overwegend glycosiden (o.a aucubine), slijmstoffen, kiezelzuur, looistoffen, bitterstoffen, flavenoïden.
Eetbaarheid
Alles = eetbaar
Van april tot juni (voor de plant bloeit) bladeren te bereiden als spinazie, in een omelet of quiche. Nadien worden de bladeren taai.
Bloemen (de aren) zijn van mei tot juli eetbaar
Zaden van augustus tot oktober zijn eetbaar en bevatten een nootachtige smaak.
Ook de wortel is eetbaar (heeft een fijnvertakte wortel).
Volksgeneeskunde
Sinds de oudheid veel gebruikte plant. Alle planten van de weegbreefamilie hebben een antibacteriële werking door de aanwezigheid van aucubine.
Verlicht luchtwegeninfecties, maar ook gebruikt bij onstekingen van de urinwegwegen, maag-darmonstekingen.
Het sap van de vers geperste bladeren werd gebruikt om wonden te genezen en bloeding te stelpen
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Smalle weegbree is een sterke geneeskrachtige plant.
Inwendig: het kruid als tonicum voor de luchtwegen, omwille van zijn antibacteriële en verzachtende werking op de luchtwegen. Is ook onstekingswerend, mild samentrekkend en anti-allergisch. Topkruid bij bronchitis, en andere luchtwegeninfecties!
Ook te gebruiken bij andere onstekingen zoals maag-darmonsteking, urinewegenonsteking.
De zaden bevatten veel slijmstoffen en kunnen ook gebruikt worden bij constipatie om via zwelling de darmperistaltiek te bevorderen (niet zo sterke werking als vlozaad).
Uitwendig het kruid Omwille van zijn samentrekkende, wondhelende, antibacteriële, jeukwerende werking goed te gebruiken bij allerlei wonden zoals schaafwonden, zweren, jeukende huidaandoeningen, oogonsteking (compres), mond -en keelaandoeningen (gorgelen) enz. Ook als basis in de cosmetica via hydrolaat, infuus.
Grote weegbree heeft een vergelijkbare, maar minder krachtige werking!
Smalle waterpest (Elodea nuttallii (Planch.))
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Voorkomen: oorspronkelijk komt deze zéér zuurstofrijke waterplant uit Noord – Amerika. Hij heeft in onze contreien een vegetatieve vermeerdering.
Botanie: Tweehuizige plant. Kan van 30 cm tot 1m lang worden en de bloeiperiode is van mei tot augustus met prachtige alleenstaande, éénslachtige bloemen gaande van witachtig roze tot lichtpaarse kleuren. De bloemvorm is buisvormig waarvan 3 kelkbladeren en 3 kroonbladeren, vruchtbeginsel (onderstaand) met 1 stijl en 1 stempel. De stengels zijn drijvend. De bladeren zijn lijn-tot lancetvormig waarvan de bladrand getand is. De bladeren staan in kransen. De ondergrondse delen zijn de hoofd-en bijwortels.
Familie: Waterkaardefamilie (hydrocharitaceae)
Inhoudsstoffen: Buiten dat de plant het water voorziet van de nodige zuurstof en hiernaast bepaalde stoffen bevat die de groei van algen sterk remt (dus een Allopathische waterplant) is er verder geen informatie meer over te vinden.
Eetbaarheid
Niet eetbaar voor de mens.
Volksgeneeskunde
Geen info over terug te vinden.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Geen gebruik in de huidige planten-geneeskunde.
Bijkomende weetjes
De smalle waterpest is sinds 1939 in België en in 1941 voor het éérst in Nederland gevonden en heeft zich daarna heel snel in de zoete wateren verspreid. Héél waarschijnlijk is de plant als weggegooide aquariumplant vanuit de BeNeLux aan zijn opmars in Europa begonnen. De invasieve exotische soort is nu in vrijwel alle open water verbreid. Overwinteren doet de smalle waterpest met zijn op de onderwaterbodem liggende stengeldelen.
Planten met mannelijke bloemen zullen we in onze contreien NIET tegenkomen. Maar opmerkelijk is dat in hun oorspronkelijke habitat de mannelijke bloemen van de smalle waterpest van de planten automatisch loskomen en aan het wateroppervlak drijven om zo tot bij de vrouwelijke bloemen te drijven die aan de plant blijven vastzitten. In Noord-Amerika is dit goed waar te nemen omdat beide tweehuizige plantentypen er voorkomen.
