Wolfspoot (Lycopus eurapaeus L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Inheems in Europa en afkomstig van de lipbloemfamilie (Lamiaceae) die tot ongeveer wel 1 meter groot kunnen worden.Men kan de wolfspoot aantreffen op drassige plaatsen zoals in vochtige bossen, moerassen en langs sloten. De rechtopstaande licht behaarde vierkantige stengel is vaak vertakt.
Eironde tot lancetvormige, tegenoverstaande bladeren ingesneden tot gezaagd, aan de voet van de stengel veerspletig.
Bloemen zijn in mooie kransen rond de stengel gegroepeerd rondom de bladoksels. Bloemen zijn wit en aan de binnenzijde bevinden zich paarse stippen. De bloemkroon bestaat uit 4 gelijke slippen.
Eetbaarheid
Vroeger bij schaarste en hongersnood aten ze weleens de wortel.
Volksgeneeskunde
De zigeuners gebruikten de kleurstof van de plant om hun huid donkerder te maken.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Voor welke indicaties wordt deze plant gebruikt? Inwendig: remt het schildklierhormoon af, hartkalmerende werking, oestrogeen –en testosteron-afremmend, dempt de hoest, samentrekkende werking, verlaging voor de bloedsuikerspiegel, koortswerend en menstruatieregelend.
Uitwendig : om wonden te stelpen en samen te laten trekken.
Welke delen van de plant wordt gebruikt? Herba Lycopi: het bovengrondse (kruid), geoogst vlak voor de plant bloeit, vers of gedroogd. Moedertinctuur, vloeibaar extract en vers plantensap.
Zijn er bekende contra-indicaties"? Niet geven aan zwangere en zogende vrouwen, niet geven bij verminderde schildklierwerking en niet geven bij een schildkliervergroting.
Bijkomende info/weetjes
Vroeger werd in tijden van schaarste de wortel gegeten. Uit wolfspoot haalt men een uitstekende zwarte verf die veel gebruikt wordt voor wol en zijde.
Zwarte nachtschade (Solanum nigrum L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Algemeen voorkomende éénjarige plant uit de nachtschadefamilie. Nachtschadefamilie is een uitgebreide familie met vooral exoten (aardappel, aubergine enz.) maar de Solanum nigra en bitterzoet (Solanum dulcamara) zijn 2 inheemse soorten. Solanum nigra manifesteert zich op vele plaatsen en kiemt pas in het late voorjaar. De plant kan tot 40cm hoog worden.
Stengel rechtopstaand, donkergekleurd, behaard.
Eirond tot langwerpige bladeren.
Wit bloempje, 5 kroonbladen met gele helpknoppen. Bloeit van juni tot oktober. Bloemen lijken op kleine lantaarnen.
Na de bloei ontwikkelt zich de onrijpe, groene bes die uitgroeit in de herfst tot een rijpe zwartblauw bes.
Doet uiterlijk denken aan de aardappelplant en ruikt er ook naar.
Inhoudsstoffen: saponinen, giftige alkaloïden waaronder solanine.
Familie: nachtschadefamilie of Solanaceae
Terug te vinden in ruderal gebied zoals bermen, stoepranden enz, maar ook in akkerlanden. Algemeen voedselrijke, natte plaatsen.
Zwarte nachtschade wordt onderverdeeld in 2 ondersoorten: de hier boven beschreven zwarte nachtschade of Solanum nigrum L. subsp. nigrum. Er is ook een naaste verwant de beklierde nachtschade Solanum nigrum L. subsp. schulesii met veel langere klierharen op de stengel.
Eetbaarheid
Alle delen van de plant kunnen extreem giftig zijn en bevatten alkaloïden. Het gif is het hoogst geconcentreerd in de onrijpe bessen, maar ook de rijpe bessen en andere plantendelen bevatten gifstoffen. Er zijn publicaties die het eten van onderdelen mits voldoende afkoken en meermaals afgieten van het kookvocht niet uitsluiten, maar dit is geen betrouwbare info.
Ook voor dieren zoals runderen, varkens en paarden giftig.
Volksgeneeskunde
Er Is een oud gebruik van uitwendige, locale toepassing tegen abcessen en ontstekingen.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
GIFTIG, Geen gebruik in de huidige planten-geneeskunde gekend
Bijkomende weetjes
Vroeger dacht men dat deze plant nachtmerries verdreef. Het woord ‘nachtschade’ komt vermoedelijk van het middeleeuws woord “nachtschaduw".
Zwart tandzaad (Bidens frondosa L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Eenjarig kruid hoort tot de composieten (Asteracea) wordt tot 120cm hoog
Voorkomen: op natte, stikstofrijke grond aan waterkanten. De stengel is bossig vertakt, paars à dieprood
Bladeren: tegenoverstaande deelblaadjes 3 of 5-tallig, geveerd
Bladrand is fijn getand.
Bloemhoofdjes: 1.5 cm breed rechtopstaand met vuil gele buisbloemetjes (vrijwel nooit straalbloemen).
Nootjes zijn knobbelig (meestal omhoog gerichte stekelhaartjes wat zeldzaam is bij de meeste andere zijn die naar beneden gericht!)
Exoot na 1900 verwildert of aangeplant.
Herkomst: Noord-Amerika
Algemeen voorkomend
Eetbaarheid
Jonge bladeren en stengels gekookt
Volksgeneeskunde
Geen relevante informatie teruggevonden
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Etherische olie heeft antibacteriële en antioxiderende eigenschappen.
Ze kunnen worden gebruikt voor de behandeling van irritatie, ontstekingen, pijn en bloeden van de slijmvliezen van de urinewegen.
Wordt gebruikt voor benigne prostaathyperplasie en het verhogen van de uitscheiding van urinezuur en het verminderen van het risico op jicht aanvallen
Gebruikte delen: bladeren en bloemen als ze juist open zijn, vers in tinctuurvorm
Geen contra-indicaties gevonden
Zwart Knoopkruid (Centaurea nigra L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Van de composietenfamilie (Asteraceae). Blijvende plant – wordt 30 cm tot 80 cm groot – en bloeit van juni tot de herfst-periode. Op droge tot vrij vochtige, matig voedselrijke grazige grond.
Eetbaarheid
De scheuten en bladeren (zongerijpt) kunnen bij het bierbrouwen gebruikt worden i.p.v. hop. Vers of gedroogd zijn de bloemen geschikt als eetbare decoratie op zoete gerechten, salads, quiches, etc… bladeren hebben hoppige, bittere smaak – de bloemen hebben een iets specifiekere smaak. Ook lekker bij verse kaas of kruidenboter.
Volksgeneeskunde
Er is niet veel specifieke informatie terug te vinden over het zwart knoopruid en volksgeneeskunde
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Voor welke indicaties wordt deze plant gebruikt? Oog -en ooglid-ontsteking, evenals koorts
Welke delen van de plant worden op welke manier gebruikt? Van de bladeren kan je een waterig aftreksel maken dat ondersteunend werkt bij oog -en ooglid-ontsteking. Wortel werkt koortswerend.
Bijkomende info/weetjes
In de Griekse mythologie wordt gezegd dat Centaur Chiron, gewond in de voet, medicandosi genezen met een plant van korenbloem. Dit heeft specifiek betrekking op de familie Centaurea.
Zwaluwtong (Fallopia convolvulus (L.) A. Löve)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Familie: duizendknoopfamilie onder het geslacht Fallopia (kielduizendknoop) valt ook de Japanse duizendknoop en de Chinese bruidssluier. Alle 3 zijn snelgroeiende woekeraars.
Botanie:
Bloeit van juli tot oktober.
Bladeren zijn driehoekig tot pijlvormig, lang gesteeld aan de voet van het blad.
Bloemdekbladen zijn wit roosachtig van kleur.
De stengel is geribd en rechtsdraaiend klimmend of gewoon horizontaal liggend.
Vruchtjes zijn nootjes die korrelig mat zwart zijn.
Voorkomen: duinen, braakliggende terreinen, open vochtige tot droge, voedselrijke gronden (ook in akkers bijvoorbeeld).
Inhoudsstoffen: flavanoïde (rutine), oxaalzuur, koper, zink.
Opmerking: 1 van de inhoudsstoffen: fagopyrrine is foto sensibiliserend, gaat via de bloedbaan
naar de huidcapillairen als die door zonlicht geactiveerd wordt kan dat brandwonden veroorzaken.
Eetbaarheid
Zaden kunnen vermalen worden tot poeder en gebruikt als pap of gemengd met granen.
Zaadhuid dient wel eerst verwijderd te worden.
Volksgeneeskunde
Geen relevante informatie over te vinden.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Ook hier - geen relevante informatie over te vinden.
Zilverschoon (Potentilla anserina L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Plant met kruipende, op de knopen wortelende uitlopers. Bladeren geveerd aan de bovenzijde groen, aan de onderkant zilverachtig.
Gele alleenstaande bloemen van juni tot augustus, 5 kroonbladeren
Vrij algemeen: wegen, waterkanten, braakland, bermen enz.
Inhoudsstoffen: vooral looistoffen
Familie van de Rosaceae – Rozenfamilie
Eetbaarheid
Bladeren zijn eetbaar en kunnen vermengd worden in een salade, kaasmengsel, puree, eieren, enz. Ze smaken zuur en zijn eerder taai
Bloemen als eetbare decoratie.
Wortel van September tot voorjaar kan rauw gegeten worden en heeft een nootachtige smaak. Kan ook verwerkt worden tot meel, dan smaakt het zoeter.
Volksgeneeskunde
Potentilla soorten werden algemeen gebruikt als pijnstillend middel tegen pijnlijke menstruatie, maag- en darmziekten.
Omwille van de looistoffen tegen diarree en ook in de wondzorg (adstringerende werking).
Op de wortels werd gekauwd bij tandvleesonstekingen
Werd vroeger soms gekweekt als groente (wortel).
Vroeger ook wel ‘argentine’ genoemd als verwijzing naar de zilverkleurige onderzijde van het blad.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Bloeiende toppen
Omwille van zijn adstringerende en ontstekingswerende werking uiterst geschikt tegen diarree. Beetje vergelijkbaar met (maar mindere werking dan) Potentilla erecta (tormentil)
Ook bij pijnlijke maanstonden en bij onstekingen van mond- en keelholte en bij witte vloed.
Gebruik: thee, tinctuur
Uitwendig: lotion voor de huid
Door het hoge gehalte looistoffen niet verwerken met of bewaren in metalen recipiënten.
Bijkomende weetjes
Blaadje in de schoen voorkomt blaren.
Zevenblad (Aegopodium podagraria L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Behoort tot de schermbloemenfamilie (Apiaceae). Hoogte tussen 60 en 90 cm. Bloeitijd: juni-juli. Het is een overblijvende plant.
De bladeren zijn 3-tallig, de bladslippen zijn soms opnieuw 2-tallig. Onderste blaadje gespleten als een geitenpootje. De stengel staat rechtop, is kantig gegroefd en hol. De bloemen staan in schermen. Witte kroonbladen zonder omwindselblaadjes. De plant maakt onder de grond lange kruipende uitlopers.
Vindplaats: te vinden op zure voedselarme loofbosgrond, in naaldbos, heide en schraal grasland. Het is een kalkmijdende plant.
Eetbaarheid
Is een klassieker onder de inheemse wilde groenten. Als je de plant vers afscheurt dan ruikt hij helemaal naar wortelen. De smaak doet meer denken aan peterselie. Vooral de jonge bladeren en stengels (nog voor de bloei) zijn smakelijk en ook geschikt voor een wilde-kruidensalade. De bloemen kan je van juni tot augustus als rauwe eetbare decoratie gebruiken of als aromatische toevoeging in soep of eenpansgerechten.
Volksgeneeskunde
Het vitamine C-rijke kruid diende in de tijd van de Romeinen o.a. om de Romeinse soldaten te voeden en in de middeleeuwen was het een van de belangrijkste groenten. Dit als combinatie met brandnetel en andere wilde kruiden, bereid als spinazie en met een klontje boter of met wat crème fraîche op smaak gebracht.
Uitwendig wordt een met een vijzel gekneusde plant als omslag gebruikt bij verbranding, insectenbeten en voor de bereiding van een bad ter behandeling van aambeien.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
In de fytotherapie wordt de wortel gebruikt bij reuma en jicht, vanwege de urinedrijvende, ontstekingsremmende, ontzurende en ontkrampende werking. Bij gevoelige mensen kan de aanraking van de bladeren tot huidirritatie leiden wanneer de betreffende delen daarna direct aan het zonlicht worden blootgesteld.
Bijkomende info/weetjes
De soortaanduiding “podagraria” betekent “voetjicht”. De plant wordt al sinds de middeleeuwen gebruikt als middel tegen jicht in kompressen.
Andere schermbloemigen zijn vaak giftig: het zevenblad niet !
Opgelet: niet verwarren met andere schermbloemigen, vb : de jonge vlierplant (sambucus nigra) : deze hebben een ronde stengel die onderaan vaak verhout is. Andere schermbloemigen hebben ander blad en groeien niet als bodembedekker.
Zeepkruid (Saponaria officinalis L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Het zeepkruid is een overblijvende plant die tot 70cm hoog wordt. Behoort tot de anjerfamilie (Caryophyllaceae). Bloeitijd: juli – september. De roze bloemen zijn met vijf tot tien stuks in een scherm of tros gerangschikt. De vijf kroonbladeren per bloem zijn niet uitgerand en de roodachtige kelkbladen zijn tot een buis vergroeid. De bladeren zijn langwerpig en tegenoverstaand. Men vindt deze plant onder hagen, in wegbermen en op zanderige grond. Zeepkruid komt in Europa voor in de gematigde tot warme delen. In Vlaanderen is deze plant het talrijkst in de duinen, langs de grensmaas, en aan industriële zones zoals de Antwerpse haven en de Gentse kanaalzone. In België komt deze plant algemeen verspeid voor.
Eetbaarheid
Enkel de bloemen kunnen in een salade of als versiering gegeten worden.
Volksgeneeskunde
In de geneeskunde tijdens de Middeleeuwen werden de afgetrokken wortels en bladeren meestal voorgeschreven bij irriterende huidaandoeningen en tevens bij geelzucht en ander ingewandsaandoeningen. Lijders aan syfilis en gonorrhoe kregen een extreem hoge dosis die overeenkwam met 14 gram van het ingedikte sap, maar als tonicum konden slappere infusies volstaan. De gedroogde wortel werd eveneens als snuif gebruikt om heftig niezen op te wekken. In de 19de eeuw werd het kruid zowel in Canada als in de V.S. gebruikt als waardevol geneesmiddel bij de behandeling van leverziekten, klierziekte, syfilis, ernstige huidaandoeningen, onstekingen van de slijmvliezen (luchtwegen), rheuma, gonorrhoe, witte vloed en andere aandoeningen.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Deze plant wordt voor welke indicaties gebruikt? Bij bronchitis, strottenhoofdontsteking, keelontsteking, bij taaie en droge slijmen en uitwendig bij allerlei (chronische) huidaandoeningen.
Welk deel van de plant wordt in welke hoedanigheid gebruikt? De wortel (radix) vooral door de saponines. In mindere mate het kruid (herba) in de vorm van afkooksels en tincturen.
Zijn er contra-indicaties bekend? Over het algemeen worden therapeutische doses van het zeepkruid goed verdragen, maar omdat het kruid werkt op het maagslijmvlies door prikkelende saponinen, kunnen er bij hoge dosissen maagdarmstoornissen zoals braken en diarree optreden. Het saponinegehalte is het hoogst voor de bloei. Vooral zaden en de wortelstok bevatten saponinen. Bij hoge dosissen kunnen klachten ontstaan. (☠)
Bijkomende info/weetjes
In huizen en musea worden extracten van het zeepkruid nog steeds gebruikt voor het reinigen van wandkleden en gobelins. Ook wordt het her en der nog gebruikt om een betere schuimvorming te verkrijgen in bier.
Zeegroene muur (Stellaria paustris Retz.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Bij de wandelingen kwamen we regelmatig verschillende muur soorten tegen die tot het geslacht Stellaria behoren waarvan er wereldwijd denkelijk een 90-tal soorten bestaan. In onze contreien zijn er een 8-tal bekend.
Over Vogelmuur zijn de meeste gegevens te vinden over eetbaarheid en medicinaal gebruik (zie fiche vogelmuur)
Stellaria is een geslacht dat tot de anjerfamilie (Caryophyllaceae) behoort.
Stellaria - Stella (latijn) = Ster om de gelijkenis in vorm van stervormige kroonblaadjes.
Algemeen dezelfde kenmerken voor alle muursoorten:
in bijscherm vertakt
bladeren tegenoverstaand
5 witte kroonbladen
3 stijlen.
Meestal 10 meeldraden behalve bij duinvogelmuur 1-3 en vogelmuur kunnen het er 1-3 of 8 zijn.
Doosvrucht met 6 kleppen.
Specifiek voor Zeegroene muur:
Stengel: glad, rechtopstaand weinig of niet vertakt en vrij slap.
Bladeren: lijn -tot langwerpig, grijs-groen en bedekt met een waslaagje meestal zittend.
Bloemen: van 12-18 mm. Kroonbladen diep ingesneden. Kroonbladen zijn 2x zolang als de kelkbladen. Van mei tot augustus.
Bodem: natte, matig voedselrijke enigszins kalkrijke grond (laagveen)
Groeit graag aan watekanten, moerassen en uiterwaarden (beek-en rivierbeddingen)
Wolfspoot (Lycopus eurapaeus L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Inheems in Europa en afkomstig van de lipbloemfamilie (Lamiaceae) die tot ongeveer wel 1 meter groot kunnen worden.Men kan de wolfspoot aantreffen op drassige plaatsen zoals in vochtige bossen, moerassen en langs sloten. De rechtopstaande licht behaarde vierkantige stengel is vaak vertakt.
Eironde tot lancetvormige, tegenoverstaande bladeren ingesneden tot gezaagd, aan de voet van de stengel veerspletig.
Bloemen zijn in mooie kransen rond de stengel gegroepeerd rondom de bladoksels. Bloemen zijn wit en aan de binnenzijde bevinden zich paarse stippen. De bloemkroon bestaat uit 4 gelijke slippen.
Eetbaarheid
Vroeger bij schaarste en hongersnood aten ze weleens de wortel.
Volksgeneeskunde
De zigeuners gebruikten de kleurstof van de plant om hun huid donkerder te maken.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Voor welke indicaties wordt deze plant gebruikt? Inwendig: remt het schildklierhormoon af, hartkalmerende werking, oestrogeen –en testosteron-afremmend, dempt de hoest, samentrekkende werking, verlaging voor de bloedsuikerspiegel, koortswerend en menstruatieregelend.
Uitwendig : om wonden te stelpen en samen te laten trekken.
Welke delen van de plant wordt gebruikt? Herba Lycopi: het bovengrondse (kruid), geoogst vlak voor de plant bloeit, vers of gedroogd. Moedertinctuur, vloeibaar extract en vers plantensap.
Zijn er bekende contra-indicaties"? Niet geven aan zwangere en zogende vrouwen, niet geven bij verminderde schildklierwerking en niet geven bij een schildkliervergroting.
Bijkomende info/weetjes
Vroeger werd in tijden van schaarste de wortel gegeten. Uit wolfspoot haalt men een uitstekende zwarte verf die veel gebruikt wordt voor wol en zijde.
Witte Waterlelie (Nymphaea alba L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Behoort tot de waterplanten, heeft witte of gekleurde bloemen die boven het water uitsteken.
Er zijn drijvende bladeren aanwezig, nauwelijks gelobd, en leerachtig. Zij zijn via lange elastische stelen aan de dikke, in de modder voortkruipende wortelstok bevestigd. Er zijn meestal tussen de 20 tot 25 kroonbladeren aanwezig en 4 à 5 kelkbladeren. De bloemen drijven en hebben witte kleur. De verschillen met de Nymphaea candida zijn gering: de nerven van deze zijn gebogen aan de bladvoet. De Nymphaea candida is trouwens een zeldzame plant.
De plant is overblijvend, bloeit tussen mei en augustus en de bladschijf is circa 14 cm groot.
Te vinden in plassen, meren en oude rivierlopen met weinig stroming. Bloemen zijn van ongeveer 07.00 u tot 16.00 u geopend, daarna gaan ze snel weer dicht.
Eetbaarheid
Geen relevante informatie over te vinden.
Volksgeneeskunde
Geneesmiddelen op basis van de wortelstok van de witte waterlelie werden vroeger voorgeschreven als kalmeringsmiddel en vooral voor het intomen van overmatige geslachtsdrift. De bloemen werden gebruikt bij huidproblemen en bij ontstekingen in de mondholte.
Bij uitwendig gebruik was het een waardevol geneesmiddel, als huismiddel werden de kroonbladeren op brandewijn gebruikt als antiseptisch en wondhelend verbandmiddel. Door ze op olijfolie te macereren dienden zij voor de verzorging van oppervlakkige brandwonden en kloven. De olie had ook de naam om een plaatselijk wondgeneesmiddel te zijn.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Samentrekkend, anti-inflammatoir, verzachtend en kalmerend.
In de plantengeneeskunde in Duitsland wordt de wortelstok (inwendig) gebruikt als adstringerend middel voor de darmen en in het algemeen als sedatief middel . Voor uitwendig gebruik wordt het aangewend voor het anti-inflammatoir en verzachtende eigenschappen bij huidontstekingen en kleine zweertjes aan de mond en hals.
Bijkomende info/weetjes
De bol en de bloem van de witte lelie bevatten zeer veel borium.
Boeketten van deze bloem kunnen in een gesloten of slecht geluchte kamer misselijkheid of zelfs ernstige vergiftigingsverschijnselen teweegbrengen.
Witte dovenetel (Lamium album L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
De witte dovenetel bezit een vierkante stengel waaraan in schijnkransen de naar verhouding grote, witte lipbloemen zitten. Ze ruiken naar nectar. De stengel wordt ongeveer 30 à 40 cm hoog en de bladeren zijn kruisgewijs tegenover elkaar geplaatst aan de holle stengels. De bladrand is gezaagd en de bladvorm is eirond met hartvormige voet en toegespitst. In de grond bevindt zich een horizontale wortelstok die rijkelijk vertakt is. de plant bloeit van april tot oktober en komt zéér algemeen voor op rudderale plaatsen, langs wegen in struikgewas, op beschaduwde plekken en in bemeste weilanden.
Eetbaarheid
De jonge bladeren van de witte en ook de paarse dovenetel vormen in het voorjaar een groente die als spinazie gegeten kan worden.
Volksgeneeskunde
Thee van de witte dovenetel wordt in de volksgeneeskunde gebruikt tegen bloedarmoede, darmaandoeningen, ontstekingen, spataderen, aambeien en bij vrouwen witte vloed en menstruatiestoornissen.
Ook werden afkooksels in de vorm van omslagen aangebracht bij huidzwellingen, builen, verzweringen, schilferende hoofdhuid en jichtpijnen.
Thee van de gele dovenetel zou dan in het badwater gebruikt worden tegen alle urine- en blaasaandoeningen bij mannen.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Voor welke indicaties kan deze plant gebruikt worden? Spijsverteringsstoornissen, diarree, aandoeningen van de luchtwegen, allerhande menstruatieklachten, baarmoederproblemen. Uitwendig bij mond-en keelonstekingen en bij lichte huidontstekingen.
Welke delen van de plant kunnen in welke vorm gebruikt worden? Voornamelijk de bloem, losgemaakt van de calyx (kelkbladeren) en verder maar wel wat minder het kruid zelf. In vormen van moedertinctuur, infuus, enz…
Zijn er contra-indicaties bekend? Bij de juiste therapeutische doseringen is er geen toxische nevenwerking beschreven.
Bijkomende info/weetjes
Ons aller Dodoens schreef in 1554 ‘Dove netelen die met zout gestampt zijn genezen en verteren en scheiden alle gezwellen, kroppen en klieren als het daarop gelegd wordt en zijn van krachten en werking de netelen zéér gelijk’.
Winterpostelein (Claytonia perfoliata Willd.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Winterpostelein is een éénjarige plant die van nature in Noord-Amerika groeit. Vanuit Cuba is de plant in west-Europa terechtgekomen. De winterpostelein wordt in Engeland, Nederland, Duitsland en Frankrijk verbouwd als winterharde postelein, maar komt ondertussen in bovenvernoemde landen ook verwilderd voor. De Duitsers noemen de plant “Kubaspinat” vanwege zijn afkomst. De plant kan tussen de 15 à 40 cm hoog worden en is makkelijk te herkennen aan de schotelvormige bladeren die bestaan uit een tweetal bladeren die met elkaar vergroeid zijn. Dit zijn geen kelkbladeren, maar naar de bloem opgerukte gewone bladeren. De gewone bladeren hieronder hebben een schopvorm en zijn 2-3 cm groot. De witte bloemetjes zijn klein met 2-3 mm lange kroonbladeren. De plant is meerjarig en bloeit van april tot juni. In Maart gezaaid bloeit de plant van juni tot in de herfst. De 1-1,5 mm grote zaden hebben een mierenbroodje of elaiosoom (is een aanhangsel van zaden dat mieren aantrekt, die het aanhangsel als voedsel gebruiken en zo zorgen voor de verspreiding van de zaadjes).
Eetbaarheid
Alles van het Herba is eetbaar: de blaadjes, de steeltjes en de bloemetjes.
Winterpostelein is heel lekker, zacht van smaak, een beetje knapperig en lekker in sla en smoothies.
Volksgeneeskunde
Omwille van het hoge vitamine C gehalte werd de plant bij de indianen in het voorjaar gebruikt voor scheurbuik.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Tegen welke indicaties wordt de plant gebruikt? Daar het vitamine C, calcium, magnesium en ijzer bevat, kan het voor de vorst genuttigd wordt, dienen als versterkertje voor de komende winter in een slaatje of een smoothie.
Welke delen van de plant kunnen in welke vorm gebruikt worden? Alles is eetbaar: de blaadjes, de steeltjes en de bloemetjes.
Zijn er bekende contra-indicaties? Zoals bij alles wat je eet of neemt telt de leuze “overdaad schaadt”
Bijkomende info/weetjes
Winterpostelein bevat geen omega-3 vetzuren in tegenstelling tot zomerpostelein die deze wel bevat.
Wilgenroosje (Epilobium angustifolium L. - Chamerion angustifolium L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
1,5 m meerjarige hoge plant met opstaande, onvertakte stengel die roodachtig is.
Langwerpige, smalle bladeren over heel de stengel afwisselend verspreid.
Bloeiwijze in trossen aan de top van de stengel. Bloemen met felroze kleur, viertallige bloem (4 kroonbladen) onregelmatig gevormd. Meeldraden en stijl steken uit en buigen naar beneden. Bloeit uitbundig van juni tot augustus.
Na de bloei vallen uit de langwerpige doosvruchten pluizige zaden die zoals de paardenbloem door de wind verspreid worden. Kan zich razendsnel voortplanten.
Voorkomen: vrij algemeen, kapvlakten, wegenranden, ruigten, pioniersplant
Inhoudsstoffen: fytosterolen, flavonoïden, looistoffen (bladeren), wortel bevat slijmstoffen, triterpeenzuren enz.
Familie: Teunisbloemfamilie of Onagraceae
Andere soorten: Harig wilgenroosje (Epilobium hirsutum L.) wordt iets Kleiner (tot 1,2m) en heeft een kenmerkende, dichte beharing. Zachtbehaarde bladeren zijn tegenoverstaand. De bloemkroon is regelmatiger dan bij wilgenroosje. Deze komt vooral voor aan oevers en greppels.
Eetbaarheid
Blad (van april tot de bloei) bevat veel vitamine C, te gebruiken in een theemengsel. Gekend als kapoorie in Rusland. Ook ter vervanging van gewone thee. Ook in sla of als gekookte groente te verwerken. Smaakt naar veldsla.
Jonge stengel kan je schillen en als een soort asperge opeten.
Bloemen en bloemknoppen zijn (rauw) eetbaar.
Jonge wortel (april) kan je gebruiken als kookgroente, of laten drogen en als verdikkingsmeel verwerken. Geroosterde wortelstokken als surrogaat koffie. Wortel heeft een zoete en scherpe smaak.
Ook het harig wilgenroosje kan je op dezelfde manier gebruiken.
Volksgeneeskunde
Jonge wortelstok werd vroeger in volksgebruik als verzachtend middel gebruikt (wortel bevat slijmstoffen) op de luchtwegen. Werd vroeger ook dondertoren genoemd: men gebruikte het wilgenroosje om de bliksem af te weren.
Pluizige zaden werden als opvulmateriaal gebruikt.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Bloeiende kruid, soms de wortel, meestal inwendig via infuus of tinctuur
Inwendig:
ontstekingswerend, anti-oedemateus en ontzwellende op de prostaat. Daarom een middel bij goedaardige prostaatvergroting en de ermee gepaard gaande problemen zoals allerlei plasproblemen. Ook bij ontsteking van de prostaat.
Door de slijmstoffen verzachtend op de luchtwegen.
Door de looistoffen gebruikt bij diarree (bij kinderen)
Uitwendig: als verzachtende gorgeldrank vb mondspoelmiddel bij aften, angina (door slijmstoffen) of via omslagen bij wondheling (looistoffen).
Geen nevenwerkingen gekend. Wel voorzichtigheid met medicijnen of andere kruiden tegen BHP (benigne prostaathypertrofie)
Het harig wilgenroosje werd vroeger ook medicinaal ingezet, maar nu is daar geen betrouwbare info meer over gevonden.
Bijkomende weetjes
Anders dan de naam doet vermoeden, heeft wilgenroosje niks met rozen te maken. Het blad gelijkt op een wilgenblad.
De bloesems openen zich aan de tros van onder naar boven waardoor zelfbestuiving voorkomen wordt. (de bloemen zijn eerst alleen mannelijk en pas de volgende dag vrouwelijk)
Pioniersplant. Duikt vaak als eerste op na brand of boskap.
Wilde reseda (Reseda lutea L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Een familie op zich waartoe zowel de wilde reseda behoort en diens broertje de Wouw (Reseda luteola L.)
Met een hoogte van 20 tot 60 cm is hij kleiner dan de Wouw.
Bloemen zijn klein en onopvallend in meestal dichte trossen met wit gelige kleur.
Stengel van de grond af vertakt tot een halve meter hoog.
Bladen: de stengelbladen zijn in diepe slippen gespleten, (3-spletig)
Bloeien vanaf mei tot september.
Voorkomen: op open omgewerkte grond in de duinen, bermen en langs spoorwegen.
Inhoudsstoffen: mosterdolie en de flavanoïde: luteoline
Eetbaarheid
Bladeren en scheuten best consumeren voor ze bloeien als ze nog mals zijn in salades rauw mee verwerkt, alsook gekookt, gestoomd in vele gerechten te verwerken.
Bloemetjes in knop in een kruidenazijn.
Volksgeneeskunde
Reseda is afgeleid van het Latijn resedo: re = weer en sedare = kalmeren of helen. Lutea= geel (luteolin is een flavanoide) gele verfstof
Uitwendig: bij kneuzingen en blauwe plekken.
De wortels zijn urinedrijvend en zweetdrijvend.
Het kruid werkt kalmerend en pijnstillend bij slapeloosheid en onrust.
Enige info gevonden in eetbare wilde planten die vaak Duitse bronnen raadplegen.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Geen bekende toepassingen.
Een studie van “cytotoxic effect” (in verband met tumor healing) van Reseda lutea L. is terug te vinden op https://www.ncbi.nlm.nih.gov>
Wilde Peen (Daucus carota L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Komt algemeen voor in de Benelux op droge graslanden, dijken, bermen, duinen,… behoort tot de schermbloemenfamilie (Apiaceae) en heeft wat koude nodig voor ze kan bloeien. Het is een tweejarige plant en wordt 30 tot 90 cm hoog. Bloeit vanaf juni tot in de herfst met schermen. Bloemetjes zijn wit of roze met in het midden van het scherm vaak een plukje zwart-purperachtig. De wilde plant onderscheidt zich van de huidige groente doordat de penwortel wit, vertakt en minder vlezig is.
Eetbaarheid
Ze zijn eetbaar, maar doordat ze in het tweede jaar veel vitaminen en reservestoffen onttrekken zijn ze dunner, vertakt en minder vlezig.
Volksgeneeskunde
In de volksgeneeskunde gebruikte men witte peen voor maag –en nier-aandoeningen. De zaden gebruikten ze als anticonceptiemiddel omdat het de innesteling van een bevrucht eitje in de baarmoederwand zou voorkomen doordat de synthese van het progesteron blokkeert. Als je zwanger bent of zwanger wil worden kan men dan best de zaden niet nuttigen.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Tegen welke indicaties kan de plant gebruikt worden? Alle delen van de wilde peen of wilde wortel, het zaad, het blad en de wortel hebben een wormverdrijvende, samentrekkende, niersteenverwijderende, vochtafdrijvende en oogversterkende werking. Het zaad is menstruatiebevorderend, abortief, contraceptief, tumorremmend, leverbeschermend, krampstillend en vruchtbaarheidsremmende werking.
Welke delen van de plant kan men gebruiken in welke vorm? Alle delen, enkel tinctuur en homeopathische vormen gevonden.
Zijn er contra-indicaties bekend? Niet tijdens zwangerschap gebruiken, niet aan kinderen geven, niet bij hoge bloeddruk gebruiken en teveel kan toxisch werken.
Peenloof kan irritatie veroorzaken en is fototoxisch. (☠)
Bijkomende info/weetjes
Een rijkere oogst tomaten zou je kunnen verkrijgen door Wilde peen rond je tomatenplantjes te zetten en dit waarschijnlijk dankzij de wortel.
De wortel bevat porfyrinen die de productie van vrouwelijke geslachtshormonen stimuleren.
Volgens de signatuurleer is de wortel fallusvormig en zou het werken als afrodisiacum.
Wilde Oregano - Wilde Marjolein (Origarum vulgare L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Wilde oregano/marjolein is een vaste plant uit de lipbloemenfamilie (Lamiaceae). Wilde marjolein kan je in de supermarkten en tuincantra kopen als oregano en wordt ook weleens palingkruid genoemd. Wilde marjolein groeit in gematigde streken, wordt 30 tot 60 cm groot en bloeit van juli tot in september met roze, zelden witte, tweeslachtige, zygomorfe (tweezijdig symmetrisch) bloemen die in schermvormige pluimen staan. De wilde versie is doorlevend, de gewone oregano is 1-jarig.
Eetbaarheid
Dit kruid (blad) is niet weg te denken uit de Italiaanse (pizzakruid) en Griekse keuken vanwege zijn typisch kruidige, pittige, licht zoete smaak en sterke geur.
Volksgeneeskunde
De plant werd in de Middeleeuwen geroemd als vrijwel onfeilbaar middel tegen rode lepra en als middel tegen mieren in combinatie met zwavel. In de volksgeneeskunde werd het gebruikt tegen zwaarmoedigheid en verdriet. Ook deed het dienst om de duivel uit te drijven.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
De plant wordt voor welke indicaties gebruikt? Dit bekend keukenkruid gebruikt men als middel tegen mond-en luchtweg ontstekingen, indigestie, winderigheid, diarree, kiespijn, …
Welke delen van de plant kunnen gebruikt worden? Bladeren en bloemen (herba): de bloesem als tinctuur tegen spijsverteringsstoornissen en periodes van stress. De blaadjes als infuus bij vooral luchtwegproblemen. Etherische olie meestal te verstuiven, als massageolie en badolie: voor rust, kalmte en ook luchtwegaandoeningen.
Wat zijn mogelijke contra-indicaties: als etherische olie niet gebruiken bij kinderen onder de 12 jaar evenals niet aan zwangere en zogende vrouwen (kruid mag wel). Bij aromatherapeut ten rade gaan! Bij de andere toedieningen geen toxische nevenwerking bij terapeutische doseringen.
Bijkomende info/weetjes
Marjolein of marjoraan is een teer en zeer gevoelig plantje dat niet tegen koude kan en de smaak is niet zo krachtig en iets zoeter dan oregano.
Oregano of wilde marjolein daar zijn de bladeren breder en donkerder dan de gewone marjolein. De smaak is pittiger, sterker en pikanter.
Wilde Kamperfoelie (Lonicera periclymenum L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Behoort tot de Kamperfoeliefamilie (Caprifoliaeceae), wordt ook Boskamperfoelie genoemd.
Voorkomen: Tot 5 m hoog klimmende, rechtsom windende struik. Is een klimplant en vooral te vinden in kreupelhout, zure loofbossen, heggen, in duinen. Algemeen te vinden in West -en Midden-Europa. Wordt ook als sierplant gekweekt. Blad is lancetvormig tot eirond, 4-10 cm lang.
Bladeren tegenoverstaand, zittend of kortgesteeld. Bloemen tweeslachtig, tweelippig, met lange, licht gebogen, geelwitte, vanbuiten roze gekleurde kroonbuisjes, tot 5 cm. Bloeitijd van maart tot augustus. Geuren vooral tegen de avond sterk. Bestuiving door nachtvlinders. Bolvormige rode bessen, tot 8mm dik, worden rijp in augustus.
Eetbaarheid
Licht giftig ! De vruchten bevatten verschillende alkaloïden en triterpeensaponine. Bij inname van grote hoeveelheden krijg je krampen, braakneigingen en zware diarree. Voor vogels zijn de vruchten onschadelijk.
Volksgeneeskunde
Gedroogde bladeren en bloesems werden gebruikt infuus als diuretisch en zweetmiddel. Volwassenen dronken het bij hoesten en heesheid maar ook bij amandelontsteking. Het werd ook als mondwater gebruikt bij geprikkelde slijmhuid.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Geen - vanwege de licht giftige kenmerken
Bijkomende info/weetjes
De hele kamperfoeliefamilie is licht giftig.
Wilde Bertram (Achillea ptarmica L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Wilde Bertram is een vaste plant van 30 tot 90 cm hoog, terug te vinden tussen de vegetatie aan de waterkant. Zoals de naam aangeeft is deze een naast (edoch zeldzaam) familielid van het gekende duizendblad of Alchillea millefolium.
Bloeit van juni tot september in losse tuilen. Bloemhoofdje is bleek met witte lintbloemen en groenwitte buisbloemen.
Kleine, smalle, lijnvormige, geurloze en ongedeelde bladjes.
Vrucht is een nootje zonder pappus.
Als naast familielid van duizendblad of Alchilea millefolium zijn er belangrijke tegenstelling met gewoon duizendblad: zo zijn de bladen van de wilde bertram ongedeeld en gezaagd (bij duizendblad zijn die veerdelig en geurig). De bloeiwijze van wilde bertram is losser met minder en grotere bloemhoofdjes.
Er bestaat ook (Roomse) Bertram - Anacyclus Pyrethrum, ook vuurwortel of speekselwortel genoemd die rond het Middelands zeegebied groeit en waarvan de wortel als geneeskrachtig middel werd gebruikt.
Inhoudsstoffen: bitterstoffen, etherische oliën enz.
Familie: composietenfamilie of Asteraceae
Er zijn ook verschillende cultivars bekend.
Groeit op matig voedselrijke, natte grond. Vaak terug te vinden aan waterkanten en vochtige graslanden.
Eetbaarheid
Bloemen kunnen vers of bereid gegeten worden en hebben een peperachtige smaak. Ook de blaadjes kunnen rauw of als groente bereid worden.
Volksgeneeskunde
Het blad werd vermalen tot niespoeder.
Een bladje kauwen hielp bij kiespijn. Ook literatuur teruggevonden over gebruik als mondspoeling.
De wortel bevat veel bitterstoffen en bevordert de spijsvertering. Dodoens adviseerde om wortel in azijn te macereren.
Bladjes van de wilde Bertram zouden ook insecten op afstand houden.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
In de moderne fytotherapie een beetje in de vergetelheid geraakt. Momenteel geen gebruik gekend.
Bijkomende weetjes
In de volksmond ook wel moerasduizendblad genoemd omwille van de gelijkenis met duizendblad en de vochtige vindplaatsen.
Waardeplant voor vlinders.
Voor vele jaren huwelijksgeluk maakte het deel uit van het bruidsboeket.
Vlasbekje (Linaria vulgaris Mill.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo
Het vlasbekje, ook “vlasleeuwenbek” genaamd is een overblijvend kruid uit de weegbreefamilie (Plantaginaceae). Behalve het hoge noorden, komt deze plant in heel Europa en West-Azië voor. ze kunnen wel tot 90 cm hoog worden. Van juni tot eind september kan u genieten van zijn mooie geel-oranje bloemen. Het plantje groeit op zandgrond in de duinen, wegbermen, ruderale plaatsen, …
Eetbaarheid
Vlasbekjes hebben een iets scherpere smaak en zijn uitermate geschikt om te garneren.
Volksgeneeskunde
Vlasbekje werd vroeger als laxeermiddel gebruikt en in de middeleeuwen gebruikten ze het plantje als afweermiddel voor ziekten die door tovenarij veroorzaakt waren.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Voor welke indicaties wordt de plant gebruikt? Vlasbekje kan men gebruiken bij (chronische) constipatie, winderigheid, geelzucht, voor lever –en gal zuivering,… uitwendig past men dit plantje ook toe om aambeien en spataderen te verminderen, de huid te reinigen en het schoonmaken van zweren.
Welke delen van de plant worden gebruikt? Bloeiende kruid in de vorm van homeopathie, gedroogd bloeiend kruid afgekookt in melk om omslagen uitwendig te gebruiken. Gedroogd kruid om thee van te maken.
Mogelijke contra-indicaties waar men rekening mee moet houden? Zolang je de aangegeven dosisssen op de verpakking of aangegeven door je therapeut niet overschrijdt, zijn er geen toxische bijwerkingen.
Bijkomende info/weetjes
De bloem is door middel van de onderlip afgesloten. De bestuiving kan alleen plaatsvinden als er krachtige insecten zoals hommels of bijen hun nectar willen halen. omdat de nectar zich achter in het lange spoor bevindt, blijven hierdoor langtongige hommels over om deze klus te klaren.
