Dubbelkelk (Picris echioides L.)
Dubbelkelk (Picris echioides L.)
Relevante planteninfo
Het geslacht Picris (Bitterkruid) bevat maar 2 Nederlandse soorten: Dubbelkelk en Echt Bitterkruid (Picris hieracioides L.).
Opvallend zijn de haren die op witachtige knobbeltjes op het blad ingeplant lijken, waaraan kleine weerhaakjes leken te zitten. Ook zoals de naam doet vermoeden (dubbelkelk) lijkt het over 2 (omwindsels) met ruig behaarde rand te beschikken. De buitenste 3-5 omwindselbladen zijn breed, bladachtig, de binnenste omwindsels zijn eerder lijnvormig. Hoofdje met alleen lintbloemen met rode lengtestrepen en gespleten stempel. Kan tot 1m hoog worden, waar wij hem gevonden hebben stonden ze echter laag tegen de grond max 20cm.
Is een warmte-minnende plant die in Vlaanderen vooral in kustpolders voorkomt.
Behoort tot de familie van de Composieten.
Eetbaarheid
Enkel de jonge bladeren rauw, smaakt wel beter als ze gekookt worden. In het algemeen vrij bittere smaak, is familie van het Bitterkruid.
Volksgeneeskunde
Geen informatie over terug te vinden.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Geen informatie over terug te vinden.
(Gewone) Dopheide (Erica tetralix L.)
(Gewone) Dopheide (Erica tetralix L.)
Relevante planteninfo
De roze urn -of dop-vormige bloemen zijn wat kleiner dan een cm en zitten met een groot aantal, meestal kom je tot zo'n twaalf bij elkaar, aan de toppen van de rechtopstaande stengels. De stengels en twijgen zijn behaard en de kransstandige lancetvormige bladeren zijn niet alleen behaard, maar ook nog lang en klierachtig bewimperd. Er staan vier van deze fijne bladeren bij elkaar. Ze lijken op naalden wat komt doordat de randen naar beneden zijn omgerold.
Behoort tot de familie van de Ericaceae (ook wel heifamilie).
Eetbaarheid
Geen relevante informatie terug te vinden over deze plant.
Volksgeneeskunde
Alle soorten heide zijn zenuw -en hart-versterkers, evenals maagpijn. Hooglanders maakten van de bloemen met honing een hoestdrank.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Weinig tot geen informatie terug te vinden in de moderne geneeskunde
Bijkomende weetjes
De naam Erica (die omvat verschillende soorten, waar dopheide er 1 van is) is afgeleid van het Oudgrieks ereikē, dat heideveld betekent. Het kruid is zo genoemd omdat de vruchten op notendoppen lijken. Normaalgezien plant dopheide voort via kruisbestuiving, lukt dit niet dan kan er nog zelfbestuiving plaatsvinden.
Opmerkelijk is dat, langs vennen waar de waterstand in de winter hoger is, daar kunnen de planten half boven het ijs uitstekend toch fotosynthetiseren en de winter overleven.
Douglasspirea (Spiraea douglasii (HOOK))
Douglasspirea (Spiraea douglasii (HOOK))
Relevante planteninfo
Voorkomen: Bodem: zonnige en licht beschaduwde plaatsen met vochtige tot natte, vaak vrij zure grond (zand, leem en veen). Groeiplaatsen: broekbossen, bosranden, waterkanten en moerassen. Oorspronkelijk uit het westen van Noord-Amerika. In Europa ingevoerd als sierstruik. Verwilderd en plaatselijk ingeburgerd in West-, Noordwest- en Midden-Europa.
Botanie: een vaste overblijvende plant (struik) die bloeit van juli tot en met september. Kan van 50 cm tot 1,5 meter groot worden. De planten kunnen zich via wortelstokken (vegetatief) sterk uitbreiden en zo grote bestanden vormen. De stengels verhouten. De bladeren zijn gesteeld, spits/langwerpig tot elliptisch. De onderkant van de bladeren viltig behaard; wit tot grijs en met duidelijke nerven. De bladrand is alleen in de bovenste helft getand, de kleinere bladen onder de bloemen zijn meestal gaafrandig. De bloemen zijn twee-slachtig. De donkerroze bloemen vormen samen grote, eindstandige en langwerpige trossen. De kelkbladen zijn na de bloei teruggeslagen. De meeldraden zijn dubbel zo lang als de kroonbladen. Vruchten zijn een eenzadige dopvrucht of nootje. De vruchtjes zijn glanzend en kaal. Heel waarschijnlijk breidt de soort zich in onze omgeving niet uit via zaad. De soort vermeerdert zich hier voornamelijk vegetatief. Tweezaadlobbig.
Familie: Rosaceae (rozenfamilie)
Inhoudsstoffen: geen info over terug te vinden.
Eetbaarheid
Niet eetbaar !!!
Volksgeneeskunde
Geen info over terug te vinden.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Niet van toepassing -
Bijkomende weetjes
Naamgeving (Etymologie): Spiraea is afgeleid van het Griekse speiraia (gedraaid) en verwijst naar de gedraaide vruchten uit dit geslacht. Douglasii is genoemd naar de Schotse botanicus David Douglas (1798-1834).
Daslook (Allium ursinum L.)
Daslook (Allium ursinum L.)
Relevante planteninfo
Vormt meestal enorme plantenbestanden
De plant wordt 20 tot 50 cm groot. De witte bloemen worden tot 1,5 cm groot en groeien in een plat tot bolvormig scherm. De bloembladen zijn spits en lancetvormig. De bladeren zijn langgesteeld en ei- tot lancetvormig. De stengel is driekantig.
Opgelet: blad lijkt op blad van lelietje van dalen en de giftige herfsttijloos
Voorkomen: loofbossen, schaduwrijke, vochtige kalkhoudende grond. Winterhard dat men vooral in kolonies aantreft. Het zaad wordt door mieren verspreidt.
Inhoudsstoffen: de plant bevat 0,007% vlugolie met alylsulfide en alkylpolysulfiden.
Behoort tot de lookfamilie (Alliaceae)
Eetbaarheid
Alles is eetbaar van zaden tot bloemen en vooral de bladeren alsook de knolletjes
Recept voor Daslookboter : Maak 2 handen vol jonge daslookbladeren fijn in een mixer en voeg er 100g boter aan toe. Te gebruiken op een sneetje brood of op fijne vleeswaren. Te bewaren in de diepvries.
Volksgeneeskunde
De plant werd reeds beschreven door Dodoens en Lobelinus.
De plant heeft een bloedzuiverend effect en reinigt de gal en lever.
Het is een cholesterolverlager en de plant voorkomt aderverkalking.
De plant wordt beschouwd als een natuurlijke antibiotica. Een Engels gezegde luidt als volgt : “ Eet prei in maart en daslook in mei, dan hoef je het hele jaar geen dokter er bij”.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Bij welke indicaties kan dit kruid gebruikt worden? De eigenschappen van daslook zijn vooral gericht op de darmen door de aanwezigheid van zwavelverbindingen o.a. darminfecties, flatulentie, moeilijke en trage spijsvertering… Werkt ook regulerend op cholesterol, preventief voor aderverkalkingen.
Licht bloeddruk verlagend.
Bloedverdunnend (heelkundige ingrepen, bloedende maagzweren)
Welke delen van de plant kunnen in welke vorm gebruikt worden? De bovengrondse delen van de plant
Zijn er contra-indicaties bekend? Opgepast bij maagontstekingen: irritatie door de zwavelverbindingen.
Dalkruid (Maianthemum bifolium (L.) F.W. Schmidt)
Dalkruid (Maianthemum bifolium (L.) F.W. Schmidt)
Relevante planteninfo
Aan de dunne, kruipende wortelstok ontwikkelen meestal twee bladeren eirond met hartvormige voet met parallelle nerven. Groeien zig-zag-vormig
Bloemen groeien vanaf mei tot juni in een tros, de witte bloemdekblaadjes zijn 4-tallig stervorm. Later verschijnt de groen gestippelde bes die nog later rood wordt.
Groeit uitstekend in oudere bossen (= indicator) op leem, zandleem (= een lichte bodem die snel opwarmt en voedingsstoffen goed vasthoudt). De zuurtegraad van de grond is steeds matig tot zuur en de grond zelf dient matig vochtig te zijn. Het is een schaduwplant.
Inhoudsstoffen : hart-actieve Glycoside, Cumarine, Saponinen.
Plantje hoort bij de aspergefamilie (Aspargaceae).
Eetbaarheid
Licht giftige plant. Van alle plantendelen zijn de bruin gestippelde vruchten het giftigst.
Volksgeneeskunde
Vroeger medicinaal gebruikt als diureticum (theeinfuus). Er bestaan evenwel meer geschikte planten met een groter diuretisch effect.
Bevat steroïd-saponinen zoals lelietje-van-dalen en salomonszegel (en dus giftig)
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Geen verdere info.
Bijkomende weetjes
De naam komt van maius= mei anthemos= bloem
Bifolium verwijst naar de 2 bladeren.
Canadese Guldenroede (Solidago Canadensis L.)
Canadese Guldenroede - (Solidago Canadensis L.)
Relevante planteninfo
Er zijn heel wat soorten Solidago. Komen ook voor: de kleinere en zeldzame Solidago Virgaurea L of echte Guldenroede en de Solidago Wildenow. De solidaga Canadensis wordt duidelijk groter.
Vooral gekend voor zijn mooie, gele bloempluimen
Voorkomen: ruigten, waterkanten, bosranden, droge plekken. Oorspronkelijk uit N-Amerika, intussen in heel Europa ingeburgerd
Inhoudsstoffen: vooral flavonoïden
Fam. Asteraceae – composieten
Eetbaarheid
Van april tot juni :
- De geschilde jonge scheuttoppenschillen : rauw te gebruiken in een salade of gestoomd of gebakken als groenten
- De bladeren in een theeinfuus
Van juli tot oktober :
- De bloemen : vers of gedroogd (voorzichtig drogen bij lage temperatuur)
Volksgeneeskunde
Vroeger gebruikt in een compres als pijnstiller bij huidproblemen of om wonden te genezen. Sinds 13 de eeuw als kruid voor een goede werking van nieren en urinewegen (“gouden urine - kleur”)
Levert ook een gele kleurstof voor wol
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Voornaamste Indicaties: Vooral de Solidago virgaurea (echte guldenroede) heeft een sterke geneeskrachtige werking. De grotere Solidago Canadensis heeft een zwakkere geneeskrachtige werking dan de echte.
De bloeiende toppen van de Solidagoa virgaurea vormen een algemeen tonicum voor de nieren (diuretisch, infectiewerend, weefselherstellend voor de nieren, helpt nierstenen voorkomen, is urinezuurdrijvend en werkt vochtafdrijvend). Voor beiden planten de bloeiende toppen gebruiken.
Contra-indicaties: voorzichtigheid is geboden bij bepaalde aandoeningen en medicatie omwille van vochtafdrijvend effecten (verstoren elektrolytenbalans mogelijk). Voorzichtig gebruik i.g.v. zwangerschap en borstvoeding.
Kan contactallergie opwekken.
Canadese fijnstraal (Conyza canadensis (L.) Cronq.)
Canadese fijnstraal (Conyza canadensis (L.) Cronq.)
Relevante planteninfo
Deze fijnstraal komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika. In de 17de eeuw werd het kruid ingevoerd in Europa, vanwege het grote aantal zaadjes dat deze plant vormt vond de verspreiding zeer snel plaats.
De plant wordt tot 1 meter hoog, de rechtopstaande stengel is stijf en onvertakt. De bladeren zijn lancetvormig, kortbehaard, borstelig gewimperd, in de steel versmald, gaafrandig of onregelmatig getand. De bloemhoofdjes zijn klein en vormen met velen een pluim. De lintbloempjes zijn wit of iets roodachtig en niet veel langer dan het omwindsel.
De belangrijkste inhoudsstoffen zijn de gallotannines, o-benzyl-benzoëzuur, etherische olie (d-limoneen, ...), flavonoïden, ...
De plant komt in grote aantallen voor op braakliggend terrein en bebouwd land. Op zandgrond langs wegen en dijken, akkers en tuinen. De plant bloeit in juli-augustus.
Familie: behoort tot de composietenfamilie (Asteraceae) en is een éénjarige plant.
Eetbaarheid
De blaadjes van deze plant zijn weliswaar klein, maar kunnen genuttigd worden als groente of kruid.
Volksgeneeskunde
Thee getrokken van de plant werd in de volksgeneeskunde ingezet bij diarree en vrouwenklachten. Het bevat de stof bètasitosterol en heeft soorgelijke werking als oestrogeen en zou helpen bij overgangsklachten. Ook schrijft men bloedstelpende eigenschappen toe aan de plant en zette men hem in tegen slijmvlies – maag – lever – en galblaasontsteking.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Tegen welke indicaties wordt dit kruid gebruikt? Het kruid wordt gebruikt ter behandeling van artrose, artritis, jicht, lumbago, hoge bloeddruk en overmatige baarmoederbloedingen. De etherische olie van de plant zou kunnen aangewend worden bij eiwit in de urine (albuminurie) en ter preventie van blaasontsteking (cystitis).
Welke delen van de plant worden gebruikt, in welke vorm? Herba (kruid) in de vorm van moedertinctuur, decoct, infuus.
Zijn er bekende contra-indicaties? Er zijn bij therapeutische veilige dosis geen nevenwerkingen bekend. Wel oppassen: bevat een olie die bij bewerken irritatie kan veroorzaken. (☠)
Bijkomende info/weetjes
“Vroege grijsaard” was één van de bijnamen die de plant kreeg wat eigenlijk “Erigeron” betekent - dit omdat het vruchtpluis na de bloei snel wit wordt. In Duitsland werd hij Franzosenkraut genoemd omdat hij uit Frankrijk ingevoerd werd.
Wist je dat één plant wel tot 200.000 zaadjes kan produceren?
Brede lathyrus (Lathyrus latifolius L.)
Brede lathyrus (Lathyrus latifolius L.)
Relevante planteninfo
Vaak verwilderde tuinplant en wordt vaak overblijvende of eeuwigdurende erwt genoemd.
Rankende, vaste plant die tot 180cm hoog kan worden en verwant is met de door ons gekende erwt (Pisum sativum).
Klimmende stengel die behaard of kaal kan zijn.
Verspreide, elliptische tot lancetvormige bladeren met gave bladrand, deelblaadjes zijn aanwezig.
Vrij grote bloemen in trossen van 5 tot 15 bloemen. Bloemen zijn roze, rood, zelden wit. Ongelijke kelktanden. Bloeit van juni tot augustus. Bloemen zijn geurloos.
De vrucht is een kale peul.
Lathyrus kent ook diverse soorten zoals veldlathyrus (gele bloemen) boslathyrus (gelijkt op brede lathyrus maar bij brede lathyrus zijn bladstelen en steunblaadjes breder).
Voorkomen: graslanden, wegbermen, heggen, struikgewas, ruderale plaatsen.
Inhoudsstoffen: niks relevants terug te vinden.
Familie: Fabaceae – Vlinderbloemenfamilie.
Eetbaarheid
Alhoewel de lathyrus latifolius verwant is aan de erwt vindt ik weinig of geen informatie terug over eetbaarheid. Dit in tegenstelling met bijvoorbeeld de veldlathyrus (Lathyrus pratensis L.).
Ik vind zelfs terug dat de bloemen, zaden in de peulen giftig zijn en een aandoening kan veroorzaken die lathyrisme genoemd wordt en o.a. ademhalingsproblemen veroorzaakt. Een andere bron zegt dat de peulen en zaden vroeg in het voorjaar kunnen gegeten worden, mits ze gekookt worden. Zeker niet rauw te eten!!
Dus zeker opletten met deze plant!
Volksgeneeskunde
Geen info terug gevonden
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Geen medicinale toepassingen terug gevonden in de literatuur
Bijkomende weetjes
De pronkerwt (ook siererwt genoemd) is een lathyrussoort (lathyrus odoratus of welriekende lathyrus). Deze is éénjarig en heeft ook een aangename geur. Zaden zijn echter giftig!
Braam (rubus sp.)
Braam (rubus sp.)
Relevante planteninfo
Tot de rubus behoren meer dan 600 soorten. De gewone braam (rubus fructicosus L.) is de inheemse heester die je vaak langs bosranden, heggen en ruigten vindt.
Stekels aan blad en stengel, maar er bestaan ook doornloze cultivars.
Stekelig, samengesteld blad met getande bladrand.
Bloeit van eind mei tot september met wit tot lichtroze, vijftallige bloemen die zowel mannelijk als vrouwelijke delen bevatten. Veel meeldraden.
Vrucht is een eetbare steenvrucht met deelvruchten die in augustus donkerpaars wordt en soms samen met de bloemen aan de struik staan.
Algemeen zijn rubussoorten waardeplanten voor heel wat (nacht)vlinders en andere insecten.
Inhoudsstoffen: vruchten bevatten suikers, appelzuur, vit, mineralen enz. bladeren bevatten looistoffen, organische zuren, flavonoïden, vitamine C en meer.
Familie: rozenfamilie - rosaceae.
Zeer algemeen voorkomend
Eetbaarheid
De gekende vruchten kunnen rauw gegeten worden en bereid worden tot sap, jam enz. Best niet plukken langs een drukke weg wegens mogelijke ophoping van giftige stoffen zoals lood. Ook niet plukken op plaatsen waar vossen komen.
Bessen kunnen ook gedroogd worden en dan verwerkt worden in thee bijvoorbeeld.
Blad heeft een aangename smaak en wordt vaak als smaakmaker aan een theemengsels toegevoegd. Blad kan ook gefermenteerd worden en doet dan aan zwarte thee denken. Jonge bladeren (zolang hun stekels niet hinderen) kunnen gebruikt worden als groente. Oudere bladeren zijn meer voor thee.
Bloemen zijn eetbaar of eveneens te gebruiken voor een lekkere thee.
Volksgeneeskunde
Gekend als licht adstringerend middel tegen diarree, keel en mondaandoeningen, huiduitslag (blad).
Vroeger dacht men dat rusten onder een braamstruik goed was tegen reuma en steenpuisten.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Braambessen hebben een hoge voedingswaarde en de donkere kleur wijst op veel antioxidatieve plantenkleurstoffen.
Braambladeren bevatten veel tannines en kunnen in een thee gebruikt worden als inwendig middel tegen diarree of als gorgelmiddel bij keel of mondontstekingern, Uitwendig bij lichte ontstekingen.
In Boek Geert Verhelst wordt ook de urinedrijvende en bloedzuiverende eigenschappen van het blad vermeld.
Braamblad is een veilig kruid.
Bijkomende weetjes
Kruising met framboos geven bijvoorbeeld de taybes.
In het Verenigd Koninkrijk is er een bijgeloof dat het eten van braambessen na 15 september niet kon omdat de duivel de vruchten geclaimd had.
Bosrank (Clematis vitalba L.)
Bosrank (Clematis vitalba L.)
Relevante planteninfo
Het is een houtige, overblijvende klimplant die bloeit van juni tot augustus. De bladeren zijn tegenoverstaand en er zijn 4 bloemdekbladeren van circa 1 cm lang. Ze zijn aan weerszijden behaard. De bloemen zijn roomwit van kleur en de vrucht heeft een lange geveerde snavel. De bosrank kan tot 30m hoog klimmen. De stammetjes kunnen tot 3 cm dik worden. De bast is grijsbruin en laat in lange repen los. De jonge loten zijn kantig gegroefd, eerst groen, later bruin. Ze zijn hol. De bladeren zijn tegenoverstaand en hebben 4 tot 6 cm lange stelen. De bloemen zijn tweeslachtig, langgesteeld en verschijnen in veelbloemige pluimen in de bladoksels of aan het uiteinde van jonge loten. De vruchtbladen zijn onvergroeid en zilverig behaard. De vruchtjes van circa 2 tot 3 centimeter worden in het volgend voorjaar door de wind verspreid.
Vindplaats: in ooibossen, vochtige gemengde loofbossen, bosranden en stuikgewassen. In België vrij zeldzaam. In Midden en Zuid Europa vrij algemeen.
Inhoudsstoffen: bevat onder andere saponinen, alkaloïde (protoanemonine), proteïne, vetstoffen.
Familie: behoort tot de Ranonkelfamilie (Ranunculaceae).
Eetbaarheid
Niet eetbaar! Giftig!
Volksgeneeskunde
Niet gebruikt. Alleen als sierplant in tuinen.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Omwille van de giftige melksappen (protoanemonine) raden we geen gebruik aan!
Bijkomende info/weetjes
De plant kan tot 25 jaar oud worden.
Zelfs uitwendig is het gebruik van de plant niet zonder risico: de bladeren veroorzaken een krachtige, pijnlijke reactie van de huid waar die mee in aanraking komt. Vroeger gebruikten bedelaars de bosrank om bij zichzelf zweren teweeg te brengen, waarmee ze medelijden hoopten op te wekken.
Bosmuur (Stellaria nemorum L.)
Bosmuur (Stellaria nemorum L.)
Relevante planteninfo
Bij de wandelingen kwamen we regelmatig verschillende muur soorten tegen die tot het geslacht Stellaria behoren waarvan er wereldwijd denkelijk een 90-tal soorten bestaan. In onze contreien zijn er een 8-tal bekend.
Over Vogelmuur zijn de meeste gegevens te vinden over eetbaarheid en medicinaal gebruik (zie fiche vogelmuur)
Stellaria - Stella (latijn) = Ster om de gelijkenis in vorm van stervormige kroonblaadjes.
Algemeen dezelfde kenmerken voor alle muursoorten:
in bijscherm vertakt
bladeren tegenoverstaand
5 witte kroonbladen
3 stijlen.
Meestal 10 meeldraden behalve bij duinvogelmuur 1-3 en vogelmuur kunnen het er 1-3 of 8 zijn.
Doosvrucht met 6 kleppen.
Specifiek voor Bosmuur:
Stengel: rondom behaard (tot ongeveer kaal) met bovenaan enkele klierhaartjes.
Bladeren: eirond, spits, gewimperd aan de randen. Onderste zijn lang gesteeld naar boven toe worden ze smaller.
Bloemen: vrij grote bloemen tot 2.5 cm kroonbladen diep ingesneden. Kroonbladeren 2x zolang als de kelkbladeren. Bloeien van mei tot juli…
Bodem: houdt liever van beschaduwde, vochtige mineraalrijke grond aan bosranden waterkanten en ruigten.
Familie: stellaria is een geslacht dat tot de anjerfamilie (Caryophyllaceae) behoort.
Bosaardbei (Fragaria vesca L.)
Bosaardbei (Fragaria vesca L.)
Relevante planteninfo
Sterk achteruitgaand, staat op de rode lijst als gevoelig!
Botanie: maakt bovengrondse uitlopers
Blad is samengesteld handvormig, bevat 3 deelblaadjes die gezaagd zijn.
Bloem heeft (5) witte kroonbladen dit in tegen stelling tot de schijnaardbei die geel is. Heeft 5 kelkbladen en 5 smallere bijkelkbladen. Vrucht (schijn) heeft een heerlijk aroma en smaakt fris zoet.
Voorkomen: in bossen, op kalkrijke, vochtige grond, gematigde streken van het Noordelijk halfrond. Niet op droge-, en veenbodems.
Familie van de Rosaceae
Inhoudsstoffen: bladeren bevatten flavanoïden (rutin quercitin), fenolische zuren (salicyl-,kaneelzuren), tanninen en beetje etherische olie.
Eetbaarheid
Alles is eetbaar: jonge bladen, bloemen in salade bij de pesto in platte kaas…en natuurlijk de vruchtjes.
Bladen als infuus eventueel gemengd met de bladen van de framboos, rozenblaadjes.
Volksgeneeskunde
Kruid getrokken en gedronken (thee) helpt bij buikloop en vrouwelijke aandoeningen .
In de mond gehouden sterkt het het tandvlees en werkt tegen mondontstekingen.
Sap van de bladeren bij huidaandoeningen (allerlei roodheden)
Verdrijft grote hitte en branden uit de maag volgens Dodoens; Cruijdboeck
Culpeper zijn experimenten wezen uit dat de vruchten een geneesmiddel waren tegen jicht en reumatiek.
De indianen gebruikten de wortels als infuus tegen maagklachten.
Zweedse boeren beschouwden de vruchten als beter dan welke tandpasta om tandsteen te voorkomen met een doorgesneden aardbei over de tanden te wrijven, en aten ze om nierstenen te elimineren en van huidproblemen af te komen.
Rond de jaren 1950 werd het gebruikt als diureticum,
Als tinctuur tegen bloedarmoede.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Diuretische werking waardoor ze ingezet kunnen worden bij reuma, jicht en artritis, bij niergruis ter preventie van nierstenen. Bij zwakke lever; in de vorm van een decoct van de bladeren.
Adstringerende werking waardoor ingezet bij milde diarree in de vorm van een infuus.
Contra-indicaties: nierpatiënten, niet voor zwangere en zogende vrouwen.
Bosandoorn (Stachys sylvatica L.)
Bosandoorn (Stachys sylvatica L.)
Relevante planteninfo
Voorkomen: voorkeur voor beschaduwde, voedselrijke plekken, niet te droge bodem. Struwelen nabij eiken -en beuken-bossen, langs paden.
Botanie: bloemen zijn donker paars met witte tekening op de 3-lobbige onderlip.
Kelkbladen zijn geklierd en hebben 5 scherpe tanden.
Bloemen staan in schijnkransen in de oksels van de schutbladen die duidelijk anders van vorm en grootte zijn dan de stengelbladen.
Bladen zijn hartvormig aan de voet ingesneden.
Vermeerdert zich via ondergrondse uitlopers.
Inhoudsstoffen: etherische oliën vnl. in de bloem: pineen, germacrene, betonicine, B-farnese; in het blad: mint sulfide. Flavonoïden, looistoffen en bitterstoffen.
Familie: lipbloemigen (Lamiaceae).
Eetbaarheid
Ruikt niet lekker maar zou naar paddenstoelen smaken.
Bladeren voor de bloei te verwerken in sla, dressings, kruidenkaas en soep.
Wortels kunnen in het najaar als groenten verwerkt worden. Ook gedroogd en tot meel vermalen mogelijk te gebruiken in pap en brood.
Volksgeneeskunde
Vooral het gebruik van genezing wonden: pijn, zwelling, ontstekingen en bloedingen, vandaar de Engels naam “Hedge woundwort”.
Zenuwsterkend - helpt bij zenuwpijnen.
Zou ook diuretisch werken en de menstruatie bevorderen.
Hulpzaam in het geval van jicht en reuma.
Op de luchtwegen, antispasmatisch en kalmerend
Bij stoornissen van de schildklier
Overgangsklachten
Vertoont vele gelijkenissen met de moerasandoorn. Betonie noemt Stachys officinalis (L.) Trev. wat wil zeggen dat deze plant uit de apotheek komt en geneeskrachtig is.
Oud receptje: zalf van Woundwort
Oogst een stel bloeiend kruid: snijden, vijzelen.
Plaats au bain-marie en bedek de gevijzelde plant met olijfolie laat 2 à 3 uur op een zacht vuur trekken (Niet laten droog koken)
Zeven door een doek en voor elke 100ml = 10 gr bijenwas toevoegen.
Opnieuw verwarmen, voeg de was toe en laat smelten.
In gesteriliseerde potjes doen en in koelkast bewaren: goed voor de behandeling van wondjes.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Het kruid wordt nauwelijks nog gebruikt.
Andere Andoorn-soorten
De verschillende soorten Andoorns zijn van elkaar te onderscheiden op basis van verschillen in de bladeren, evenals de standplaats.
Akkerandoorn: Stachys arvensis L. staat op de rode lijst als kwetsbaar en vrij zeldzaam.
Betonie: Stachys officinalis (L.) Trev.: staat eveneens op de rode lijst als bedreigd, nog wel in de Ardennen te vinden.
Alpenandoorn: Stachys alpina L.: nog te vinden in de Ardennen.
Moerasandoorn: Stachys palustris L.: vrij algemeen te vinden. Er is een aparte fiche over deze plant.
Bergandoorn, stachys recta L.: zeer zeldzaam in België.
Zomerandoorn, Stachys annua L.: in akkers in Limburg terug te vinden, voor de rest zeldzaam.
Akkerandoorn, Stachys arvensis L.: ook vrij zeldzaam.
Boerenwormkruid (Tanacetum vulgare L.)
Boerenwormkruid (Tanacetum vulgare L.)
Relevante planteninfo :
Familie: Composietenfamilie - Asteraceae
Onaangenaam ruikend kruid
Rechtopstaande stengel van 50 tot 150cm hoog met dubbel geveerde bladeren (bladslippen). Bloemhoofdjes (goudgeel) in tuilen alleen met buisbloemen en bloeien van juli tot september.
Vrij alg zowel in Europa als Azië op grazige, ruderale terreinen
Inhoudsstoffen: etherische olie (voornaamste bestanddeel = thuyone, behoort tot de ketonen), bitterstof (tanacetine), looistoffen,
Eetbaarheid :
Jonge blaadjes (voorjaar) kunnen met mate gebruikt worden in pannenkoeken, quiches, eiergerechten enz.
Volksgeneeskunde :
De gedroogde tuilen met bloemen werden gebruikt om insecten te verdrijven. Wordt nog gebruikt om uit kippenhokken en duiventillen het ongedierte, vliegen en de vlooien te verdrijven
Vroeger gebruikt als wormmiddel (wormdrijvend). Men kende vroeger ook een gebruik bij spijsverteringsstoonissen (maag en leverversterkend) en onregelmatige menstruatie (stimuleert menstruatie)
Uitwendig bij wondbehandeling (huidprikkelend middel)
Gebruik in huidige planten-geneeskunde :
Gebruikte delen: bloeiende toppen.
Momenteel gebruikt voor de winning van de etherische olie
Kruid (jonge blaadjes) in de voeding
Vooral bekend voor zijn wormverdrijvende eigenschappen, maar omdat de therapeutische dosis dicht bij de toxische ligt (door thujone) is het kruid grotendeels niet meer professioneel in gebruik
Toxisch ! Inwendig gebruik van grote hoeveelheden kan vergiftigingsverschijnselen zoals braken, veroorzaken. Tijdens de zwangerschap nooit gebruiken (omwille van thuyone)
Bijkomende info/weetjes
Bladeren doen denken aan varens, Vroeger gekend als ‘reinvaren’, schoot op een braakliggend stukje grond (rein) en leek op varen.
Boekweit (Fagopyrum esculentum Moench)
Boekweit (Fagopyrum esculentum Moench)
Relevante planteninfo
Schaars landbouwgewas, oospronkelijk uit Midden-Azië.
Meestal rode steel met weinig vertakkingen
Pijlvormig blad meestal langer dan breed. Onderste bladeren zijn lang gesteeld, naar boven toe worden de bladstelen steeds korter
Witte of roze Bloemen, 5 bloembladeren, okselstandig, bloemen van juni tot augustus
Driekantige vrucht
Voorkomen: kalkarme akkers, puin, wegkanten, redelijk verspreid.
Inhoudsstoffen: vooral flavonoïden, kleurstoffen, vitamine B enz.
Familie: Duizendknoopfamilie of Polygonaceae
Eetbaarheid
Vooral de zaden (van augustus tot sept). Deze hebben een graansmaak. Het is een goede voedingsbron die qua teelt weinig eisen stelt. Je kan de zaden drogen en mengen met andere ingrediënten zoals met water /melk voor een dessert, een burger of iets anders. Worden ook vaak tot meel vermalen voor gebak of brood. Door het lage rendement, in vergelijking met tarwe, wordt het niet veel meer gekweekt.
Volksgeneeskunde
Om bloedingen te stelpen.
Melksecretie te stimuleren.
Uit de bloemen en zaden kan een rode kleurstof gewonnen worden.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Bevat het flavonoïd genaamd rutine dat een positieve invloed heeft op de bloedvaten. Volgens sommigen werkt het ook bloeddrukverlagend.
Je kan er thee van maken, gedroogd in tablet opnemen. Gebruikte delen zijn in dat geval de bladeren en bloemen.
Voedzaam graantje, rijke bron van magnesium, en eiwit
Groene plant, bloembladeren, vruchtwanden verhogen gevoeiligheid voor UV (fotosensibiliserend). (☠)
Bijkomende weetjes
Boekweitzaden zijn glutenvrij!
Bitterzoet (Solanum dulcamara L.)
Bitterzoet (Solanum dulcamara L.)
Relevante planteninfo
Overblijvend plant, behorend tot de nachtschadefamilie (Solanaceae).
Botanie:
Bladen: zijn langwerpig tot eirond en geoord; 3-tallig.
Stengel: kan iets windend zijn maar ook liggend of rechtopstaand met houtige voet.
Bloemen zijn knikkend met 10 tot 25 bijeen, in het paars met teruggeslagen kroonbladen die aan de voet groen met witte rand zijn waartussen de opvallende gele helmknoppen duidelijk naar voor steken.
Bessen zijn rood en eivormig.
Voorkomen: op droge tot vochtige voedselrijke plaatsen: bossen, struwelen, oevers, soms aan de kust.
Inhoudsstoffen: werschillende steroïde alkaloïden, glycosiden, steroïde saponinen, polyhydroxynortropane alkaloïden.
Eetbaarheid
Niet eetbaar
Volksgeneeskunde
Bitterzoet heeft een lang historie van gebruik in behandeling van verschillende huidziekten: chronische jeukende eczema, acne, wratten en huidontstekingen, dit door zijn bloedzuiverende eigenschappen. Door zijn regulerende werking op het metabolisme alsmede licht diuretische eigenschap.
Door de steroïde saponinen die ontstekingswerend werken op indicaties van reumatische aandoeningen, jicht,..
In de volksgeneeskunde zijn ook toepassingen beschreven bij chronische bronchitis, astma en spastische hoest, door de steroïde alkaloïden die die ontkrampende en expectorerende eigenschappen hebben op de luchtwegen, Antibiotische werking.
Licht slaapbevorderend.
Vermindert geslachtsdrift.
Anti-tumorale werking.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Let op de plant, vooral de bessen zijn giftig.
Overdosis resulteert in verlammingen van het centraal zenuwstelsel. Hart en ademhaling verlaagt, temperatuur verlaagt, duizeligheid, verwardheid, stuipen, kan uiteindelijk dodelijk zijn.
Bijwerkingen: misselijkheid, braken, diarree, verwijdde pupillen.
Mag niet gebruikt worden in Belgïe .
Aleen verkrijgbaar in homeopatische verdunningen voor rugpijn, hoest, gewrichtsontstekingen..
Bijkomende weetjes
De naam Dulcamara komt voort uit 2 woorden
Dulcis = zoet
Camara = bitter
Bijvoet (Artemisia vulgaris L.)
Bijvoet (Artemisia vulgaris L.)
Relevante planteninfo
Familie: asteraceae Familie van de alsem (waar o.a. absinth ook toe behoort).
Korte wortelstok. Bladeren zijn bovenaan groen en onderaan witviltig. Hij bloeit van juli tot september met gele tot roodbruine bloemen en wordt 60cm tot ongeveer 1m20 groot. Komt vooral voor op droge tot vochtige, voedselrijke, omgewerkte grond.
Inhoudsstoffen: etherische oliën, bitterstoffen (sesquiterpeenlactonen), flavonoiden enz.
Eetbaarheid
In april-mei worden de scheuten en bladeren gegeten – die zijn dan nog mild en aromatisch (later wordt de plant nogal bitter van smaak). Kan dus, als smaakmaker, toegevoegd worden aan salades, quiches, omeletten, etc... je zou de hele plant (zolang hij sappig is) kunnen drogen en als keukenkruid gebruiken. Als je de stengel ontbladert, met de bloempjes er nog aan, kan je hem als smaak-kruid toevoegen aan gerechten (voor opdienen wel verwijderen).
Volksgeneeskunde
Bijvoet zou een van de beste zenuwkruiden zijn – waarbij de wortel (of heel het kruid) voor de bloei gebruikt werd. Verder helpt hij bij ontkramping en het draaglijk maken van menstruatie-pijnen. Romeinen zouden het bijvoetblad in hun sandalen gedaan hebben als ze lange trektochten moesten ondernemen (bijvoet zou hun voeten onvermoeibaar gemaakt hebben). Als zenuw-sterkend middel: 1 theelepel gedroogde wortel op een kop warm water.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Zou goed werken op de spijsvertering (hoewel de werking niet zo sterk is als bij alsem). Helpt ook tegen spanning en negatieve stemming. Het heeft een anti-epileptishe werking, en door de bitterstoffen zorgt hij ook voor een mild stomachicum, heeft het een antispasmodische werking, werkt het digestief en kan het helpen bij flatulentia en nausea.
Omdat bijvoet weinig of geen thujone bevat is de toxiciteit gering in vergelijking met alsem, absint. Bij normaal gebruik zijn er dus geen nevenwerkingen zoals bij absint.
Bij zwangerschap (zeker de eerste 3 maanden) het kruid niet gebruiken, want bijvoet heeft een baarmoederstimulerende werking.
Bijvoet is mogelijks allergeen voor personen met een gevoeligheid voor asteraceae
Gebruik: infuus, tinctuur, poeder, keukenkruid
Bijenbrood (Phacelia tanacetifolia Bentk.)
Bijenbrood (Phacelia tanacetifolia Bentk.)
Relevante planteninfo
Eenjarige plant die tot de familie van de ruwbladigen behoort en bij ons vaak gebruikt wordt voor groenbemesting. Het ontwikkelt zich snel en bedekt de bodem goed zodat ander ‘on’kruid weinig kans krijgt.
Dicht, oppervlakkig wortelstelsel.
Plant wordt tot 70 cm hoog en heeft een gevulde, sterk behaarde stengel.
Dubbelgeveerde, ruwbehaarde bladeren.
Aan de toppen van de stengels ontstaan in eerste instantie bolvormige bloemknoppen (opgerolde bloemschichten) die uitgroeien tot rechtopstaande schichten. In een schicht staan de bloemknoppen in een zig zag patroon en ze ontsluiten van de basis naar boven toe. De kroonbladen zijn meestal blauwviolet, rijkbloeiend waarbij de meeldraden ver buiten de bloemkroon uitsteken. Bloeit van mei tot September.
Bijenplant, produceert veel nectar.
Famlie: ruwbladigen of Boraginaceae (bron Heukels)
Oorspronkelijk een sierplant uit Californië, ingevoerd ten behoeve van de landbouw. Intussen volledig ingeburgerd en groeit vrij goed op allerlei bodemsoorten, nachtvorstgevoelig.
Eetbaarheid
Dit is een giftige plant - niet eetbaar
Volksgeneeskunde
Geen gebruik gekend.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Giftig, er wordt in de literatuur melding gemaakt van mogelijke huidirritaties
Bijkomende weetjes
Phacelia is naast een groenbemester een erg aantrekkenlijk plant voor bijen, hommels vandaar de naam ‘bijenbrood’ of ‘bijenvriend’.
Tanacetifolia verwijst naar het blad dat gelijkt op het blad van boerenwormkruid.
Bernagie (Borago officinalis L.)
Bernagie (Borago officinalis L.)
Relevante planteninfo
Familie: boraginaceae of ruwbladigen
Voorkomen: op ruigte, puinhopen, langs (spoor)-wegen, omgewerkte gronden. Vaak aangeplant in tuinen en verwilderd.
De plant houdt van goed doorlaatbare, drogere, kalkhoudende zandgronden met toch wel wat zon.
Is een 1-jarige plant maar zaait zichzelf wel goed uit.
Herkenbaar aan de felblauwe bloemetjes die roze zijn als ze nog in knop staan en later uitgroeien tot een vruchtje met 4 zaadjes.
De bladeren en stengels zijn stijf en ruw behaard zoals de familie het zegt, met eironde tot lancetvormige wortelbladeren die gesteeld zijn, de bovenste zijn stengel omvattend.
Inhoudsstoffen: slijmstoffen, looistoffen, saponinen, kiezelzuur, vitamine c, kaliumnitraat, calcium maar ook pyrrolizidine-alkaloïden!
De olie gewonnen uit de zaden (eerste koude persing) bevat: gammalinoleenzuur en omega-6-vetzuur
Eetbaarheid
Stengel en bladeren zijn in principe in kleine hoeveelheden eetbaar wegens aanwezige pyrrolizidine-alkaloïden. Ze proeven en ruiken naar komkommer.
De bloemetjes kunnen versuikerd worden en als garnering dienen. Hiervoor dien je best de harige kelkblaadjes te verwijderen.
Receptje hiervoor: 1 kopje bloemetjes, 1 kopje suiker en 1 a 2 eiwitten loskloppen, het bloemetje ermee bestrijken en in de suiker wentelen dit 2x. laten drogen in de oven niet hoger dan 40° totdat ze goed droog zijn eventueel omkeren. Kan bewaart worden in een goed afgesloten doos.
Volksgeneeskunde
In traditioneel gebruik werd het kruid vooral gebruikt als een kruid om op te vrolijken, om neerslachtigheid te verdrijven. Door de blaadjes in wijn te macereren maakt het het hart vrolijk, maar dit kan ook van de alcohol zijn.
Als hoestmiddel bij droge hoest.
Licht urinedrijvend en zweetdrijvend.
Koortsverlagend (febrifugum). Infuus van blad en bloem werkt als een kalmeringsmiddel bij verkoudheden die gepaard gaan met koorts. Door de verkoelende eigenschappen helpt het de koorts te drukken, luchtwegen en spijsverteringskanaal te kalmeren.
Stimuleert de aanmaak van adrenaline.
Vroeger maakte men sap van het kruid en siropen.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
We verlaten het kruid vanwege zijn alkaloïden maar de olie van eerste, koude persing van de zaden heeft goede eigenschappen.
Voor inname bestaan er capsules.
Als premenstrueel syndroom door het bevorderen van het evenwicht tussen de vrouwelijke hormonen.
Voor droge (jeuk..) en eczeemhuiden, antiveroudering, ontstoken huidjes.
Maar voor nagels, haren..
Werkt ter preventie van artherosclerose, hart-en vaatziekten, verhoogde cholesterol,…
Werkt immuunstimulerend.
Uitwendig: huidolie
Beschermen, hydrateren van droge, schilferige en oudere huid, ontstekingswerend bij luiereczeem, en eczeem, ..
Oud gezegde: Ik bernage breng courage.
Blauwe bloemen kunnen azijn een rozig kleurtje geven.
gewone Berenklauw – (Heracleum sphondylium L.)
Berenklauw (gewone) – (Heracleum sphondylium L.)
Relevante planteninfo
Hele plant ruw behaard. Stengel, kantig gegroefd en heeft geen rode vlekken (als onderscheid met de reuzenberenklauw, die fotosensibliserend werkt). Bladeren, gevarieerd in vorm zijn ruw behaard, sommige geveerd met grote wortelbladeren die soms ongedeeld zijn. Bloeiwijze: scherm, bloeit van mei tot augustus. Heeft een ovale vrucht.
Wordt 80 tot 150cm hoog, maar een stuk kleiner dan reuzenbereklauw (Heracleum mantegazzianum Sommier et Levier)
Voornamelijk terug te vinden in grasland, wegen en dijken en heel algemeen verspreid in Europa, op voedselrijke gronden.
Inhoudsstoffen: suiker, bitterstoffen, bètacaroteen, eiwit, ijzer, calcium, vitamine C en etherische olie furocomarine.
Familie: Schermbloemfamilie - Apiacea
Eetbaarheid :
De lange, jonge, sappige stengels kunnen gegeten worden. Deze moeten geplukt worden voor het blad zich ontvouwt. Oudere stengels dienen geschild te worden (best handschoenen aandoen). Bladeren worden verwerkt in een salade, of verwarmd als spinazie, kook-, bak- of roerbakgroentee vezels eraf doen).
De bloemknoppen kan je van mei tot augustus als fijne groentedelicatesse gebruiken, eventueel rauw.
De zaden van als smaakmaker voor zoete gerechten en sommige bieren.
Wortel is ook eetbaar en kun je als groente gebruiken. Als je zeker weet dat deze van de gewone berenklauw is!
Volksgeneeskunde :
Kruid werd gebruikt bij klachten van de spijsvertering, hoest en heesheid, huidkwalen en als afrodisiacum. Het zaad werd vermengd met olie als papje gebruikt bij hoofdpijn.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde :
Momenteel niet meer in gebruik voor medische indicaties. Maar er zijn wel een aantal studies die wijzen op behandeling bij hoge bloeddruk (vasorelaxant)
Plantensap aanraken en inname veroorzaakt bij gevoelige personen fotosensibiliteit (wel minder dan reuzenberenklauw)
Bijkomende info/weetjes
Belangrijkste verschil met reuzenberenklauw – gewone berenklauw heeft geen rode vlekken op de stengel en de lengte (let op: omstandigheden spelen een rol)
Verwisselingsgevaar met een aantal giftige planten: hondspeterselie (heeft een onaangename geur), waterscheerling (heeft een kale stengel), gewone scheerling (heeft bruinrode vlekken op de stengel).
Vanwege de grote, ruigbehaarde bladeren wrden deze vergeleken met de klauw van een beer (mede nog vanwege het feit dat het sap verwondingen aan kan brengen).
Gebruikt als suikervervanger in Rusland en de Baltische staten: de stengel (van de gewone berenklauw) worden in de zon te drogen gelegd tot ze geel worden, en tot er witte, zoete kristallen worden gevormd. Deze worden als suiker-delicatesse beschouwd.
