Heggenvogelmuur (Stellaria neglecta Weihe)
Heggenvogelmuur (Stellaria neglecta Weihe)
Relevante planteninfo
Bij de wandelingen kwamen we regelmatig verschillende muur soorten tegen die tot het geslacht Stellaria behoren waarvan er wereldwijd denkelijk een 90-tal soorten bestaan. In onze contreien zijn er een 8-tal bekend.
Over Vogelmuur zijn de meeste gegevens te vinden over eetbaarheid en medicinaal gebruik (zie fiche vogelmuur)
Stellaria is een geslacht dat tot de anjerfamilie (Caryophyllaceae) behoort.
Stellaria - Stella (latijn) = Ster om de gelijkenis in vorm van stervormige kroonblaadjes.
Algemeen dezelfde kenmerken voor alle muursoorten:
in bijscherm vertakt
bladeren tegenoverstaand
5 witte kroonbladen
3 stijlen.
Meestal 10 meeldraden behalve bij duinvogelmuur 1-3 en vogelmuur kunnen het er 1-3 of 8 zijn.
Doosvrucht met 6 kleppen.
Specifiek voor Heggenvogelmuur:
Stengel: 1-lijst haren, geen klierhaartjes, zacht groen.
Bladeren: eirond tot elliptisch, onderste lang gesteeld, bovenste zittend.
Bloemen: tot 1,3 cm groot, kroonbladen zijn diep ingesneden. Kroonbladeren zijn ongeveer even lang als de kelkbladen. Vroegste muur die bloeit vanaf maart tot mei
Bodem: vochthoudende tot vrij natte matig voedselrijk grond op licht beschaduwde plaatsen aan bosranden, struwelen aan beekoevers…
Heermoes (Equisetum arvense L. )
Heermoes (Equisetum arvense L. )
Relevante planteninfo :
Paardenstaartfamilie - Equisetaceae
Zeer algemeen in België, akkers, bermen, ruigten, tuinen en in noordelijk halfrond
Vooral bekend als plant met silicium (kiezelzuur), 10% minerale bestanddelen zoals silicium, kalium. Andere inhoudsstoffen zoals flavonoïden, saponinen, looistof, sporen alkaloïden, fenolzuren.
Heermoes kent 2 verschijningsvormen: In april verschijnen de stengels zonder bladgroen met aan de top de sporenaar (vruchtbare vorm). In deze fase plant heermoes zicht voort via sporen.
In juni is de plant groen met veel zijtakken.
Eetbaarheid :
Van maart tot april bruine, zachte onsteriele stengels klaarmaken als asperges of als roerbakgroenten. De smaak is mild met een paddenstoelaroma.
Tot in augustus groene stengel voor thee/tinctuur (zachte stengels oogsten)
Niet oogsten op verontreinigend gebied - neemt gemakkelijk zware metalen op
Volksgeneeskunde :
Vroeger gebruikt voor het poetsen van tinnen huisraad. Ook geschikt om aangebrande potten proper te maken (met houtasse)
Voor wondbehandeling (bloedstelpend, wondhelend)
Gebruik in huidige planten-geneeskunde :
Welke indicaties: herstelt, versterkt en versoepelt skelet, kraakbeen, pezen, gewrichtsbanden, huid, haar, nagels, elastisch weefsels van organen – mild diuretisch en urinezuurdrijvend. Uitwendig bevordert wondgenezing en ook tegen huidziekten (bad/omslag)
Mild diuretisch en urinezuurdrijvend.
Tinctuur min alcoholgehalte van ongeveer 57% om werkzaam te zijn.
Look-a-like !!!! Erg giftige “Lidrus of Equisetum palustre L.”
Wat zijn de verschillen?
-Bij heermoes is het eerste lid van de zijtakken langer dan de stengelschede (incl tanden)
- de bladschede heeft meestal meer dan 8 tanden (bij Lidrus 6 of minder)
- stengeldoorsnede bij heermoes is anders dan bij Lidrus (best via loep zichtbaar).
Bijkomende weetjes
Heermoes ook goed te gebruiken als gier.
Heermoes is een rijke bron aan mineralen vooral silicium, maar deze zijn moeilijk te extraheren. Een infuus moet je lang laten trekken en een tinctuur met min alcoholgehalte van ongeveer 57% is nodig om werkzaam te zijn.
Heelblaadjes (Pulicaria dysenterica (L.) Bernh.)
Heelblaadjes (Pulicaria dysenterica (L.) Bernh.)
Relevante planteninfo
Composietenfamilie - Asteraceae
Eirond bladje 3 tot 8 cm, steel omvattend en aan de onderzijjde grijsviltig. Bloemhoofdjes (gele lintbloemen) 15 tot 30 mm doorsnee met beklierd omwindsel.
Bloeiwijze van juli tot September
Voorkomen natte, brakke, matig voedselrijke bodem, duinvallei en grassland langs beken en sloten.Veelal in zeeduinen, zeldzamer in de kempen maar toch gevonden aan een slotrand thv Viersel
Eetbaarheid
Volgens natuurpunt niet eetbaar, enkel medicinale toepassing
Volksgeneeskunde
Werd vroeger gebruikt ter bestrijding van dysenterie, vandaar verwijzing naar naam. Niet direct tegen dysenterie, maar tegen het insect (kleerluis) die deze ziekte overbrengt.
Heelbaadjes verwijst naar gebruik in wondheling
Pulicaria verwijst naar het Latijnse Pulex (vlo) en werd ook als huismiddel tegen vlooien gebruikt
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Wortel, bloeiende toppen zijn adstringerend tegen diarree. Wordt ook gebruikt bij dysenterie en helpt ook tegen angst
Gebruikt als thee, moedertinctuur
Momenteel weinig medicinaal gebruik
Hazenpootje (Trifolium arvense L.)
Hazenpootje (Trifolium arvense L.)
Relevante planteninfo
Hazenpootje is een éénjarige of tweejarige klaversoort met een kenmerkende zachtwollige bloeiwijze dat doet denken aan een hazenpootje.
Ongeveer 5 tot 30 cm groot , actief wortelgestel met meestal behaarde stengel en 3-tallige smalle, lancetvormige bladeren.
Bloeit van juni tot oktober met donzige witachtige later roodachtige bloemen. Bloeien in een donzig hoofdje.
Vrucht is een peul met 1 zaadje.
Inhoudsstoffen: looistoffen en etherische olie, inhoudsstoffen niet helemaal geweten (geen diepgaand onderzoek op gedaan)
Familie: Vlinderbloemigen of fabaceae.
Algemeen voorkomend met een voorkeur voor droge, kalkarme zandgrond tussen het gras of op open plekken.
Waardevolle plant voor heel wat insecten.
Eetbaarheid
Hazenpootje is niet giftig, maar ook niet geliefd als eetbare plant. Dit schraal plantje dat vooral op droge plaatsen groeit is hard, taai en smaakt naar gras. De zaadjes kunnen gebruikt worden en vermengd worden in brood, een zoutmengsel enz.
Ook voor vee geen geliefkoosde kost, maar kippen lusten het wel.
Volksgeneeskunde
Vroeger gebruikt als middel tegen diarree tijdens onder andere epidemieen, maar in vergelijking met rode klaver en witte klaver weinig over te vinden.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Geen betrouwbare info terug te vinden
Bijkomende weetjes
Hazenpootje is een klaversoort en bindt stikstof uit de lucht en slaat dit op ter hoogte van zijn wortelknolletje. Hierdoor brengt hij voeding in de grond, onderdrukt onkruidgroei, bevordert bacterieleven enz. Dat maakt hem een ideale groenbemester, waar ook andere planten van meegenieten.
Geliefd in droogboeketten.
Om alle verwarring te vermijden: er is ook een paddenstoel met de naam hazenpootje.
Hazelaar (Corylus avellana L.)
Hazelaar (Corylus avellana L.)
Relevante planteninfo
Inheemse struik behorend tot de berkenfamilie (Betulaceae). Eén van de vroegste voorjaarsbloeiers (januari tot en met maart), lang voor de bladen ontluiken.
Bladen: zijn rond met toegespitste top en de voet is hartvormig, licht gelobd, dubbel gezaagd. Bladsteel is klierachtig behaard.
Eenhuizig, eenslachtig met de mannelijke bloemen in hangende katjes en de vrouwelijke bloemen in kleine gesloten knoppen die op bladknoppen lijken maar met rode stijlen die erbuiten steken.
De vrucht is een noot aan de top van een bebladerde tak met een ingesneden schutblad als omhulsel. De wilde vrucht is ook eetbaar maar de noten voor de gekweekte commercie zijn van de Corylus maxima Mill.
Voorkomen: op matig voedselrijke, vochtige grond, in loofbossen en struwelen.
Eetbaarheid
Bladen als ze jong zijn en mals: gemengd met andere bladeren, als stoofgroenten te bereiden.
De noten: in allerhande gebak en koekjes.
Om notenmelk van te maken, rauw of geroosterd kan de volledige noot gegeten worden.
De mannelijke katjes met hun eiwitrijke stuifmeel kunnen worden gedroogd en verwerkt door te malen en te mengen tussen granenmeel.
De olie bevat essentiële vetzuren zoals (grootste percentage) oleïnezuur (omega 9), en een klein percentage linolzuur (omega6), vitamine A (caroteen), vitamine B en rijk aan mineralen zoals zink, magnesium, calcium) kan zowel in de voeding gebruikt worden o.a. in salades in beslag … alsook in de huidverzorging.
De hazelnoot is de minst vette van alle noten.
Volksgeneeskunde
Al van in de oudheid was de wilde hazelnoot bekend. Ze werd mogelijk door de Romeinen bij ons geïntroduceerd.
Als volksmedicijn wordt het blad gebruikt als wikkels bij vaataandoeningen en bloedingen.
Zweetdrijvende werking bij het gebruik van een infuus van de katjes.
Noten verhogen de vitaliteit (door de rijke stoffen). Ze zijn goed voor de hersenen en zenuwen. Verder voor zwakken en suikerzieken en ze zouden genezend werken bij nierontsteking en niergruis.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Voor welke indicaties kan de plant gebruikt worden? Bij aderspat en klachten daarvan zoals oedemen, nachtelijk beenkrampen… zwaartegevoel, aderspatzweren, hemorroïden en ter preventie van flebitis. Hiertoe worden zowel het blad als de schors van jonge takken gebruikt.
Uitwendig gebruik: door de bloedstelpende, samentrekkende, wond genezende eigenschappen op de uitwendige aambeien, spataders.
Bij mondslijmvliesontstekingen
Het blad wordt veelal gecombineerd met andere gal- en leverkruiden.
De olie met zijn rijkheid aan oleïnezuur zoals in olijfolie heeft een goede preventie tegen hart en vaatziekten en zorgt voor een betere verhouding tussen de HDL/LDL cholesterol.
Welke delen van de plant worden in welke vorm toegepast? Blad en schors van jonge takken als tinctuur, glycerinemaceraat, infuus
Vruchten (noten) voor de vette plantenolie
Zijn er contra-indicaties bekend? Geen als dosis gerespecteerd wordt.
Wordt ook gebruikt in de gemmotherapie (knoppen) en zou op die wijze werkzaam zij ter hoogte van de longen.
Bijkomende weetjes
Weetje: het gedroogde blad werd vroeger gebruikt om tabak te aromatiseren.
Harig (Galinsoga ciliate (Rafin.)) en Gewoon of Kaal (Galinsoga parviflora Cav) Knopkruid
Harig (Galinsoga ciliate (Rafin.)) en Gewoon of Kaal (Galinsoga parviflora Cav) Knopkruid
Relevante planteninfo
Bekend onkruid, max 50 cm hoog dat overal te vinden is met typische kleine bloemhoofdjes. Bloemhoofdje bestaat uit groengelige buisbloemen en 5 kleine witte lintbloemen. De vertakte stengel is behaard (kan je zien in de buurt van de bloemen). Bladeren staan tegenoverstaand en zijn ovaalvormig met een spitse punt.
vorstgevoelig
Inhoudsstoffen: veel mineralen zoals kalium, magnesium, calcium
Familie: Asteraceae of Composietenfam.
Pioniersplant, vrij algemeen en overal te vinden: tuinen, plantsoenen, braakliggende terreinen enz. Komt oorspronkelijk uit Zuid- en Midden- Amerika.
Vergelijkbare soort is het klein knopkruid, ook wel kaal knopkruid genoemd (Galinsoga parviflora Cav/) dat een kale of zwakbehaarde stengel heeft.
Eetbaarheid
Alle knopkruidsoorten zijn eetbaar met mate. Knopkruid bevat een minimale hoeveelheid pyrrolizidine -alkaloïden. Dit zijn stoffen wanneer ze regelmatig gegeten worden op lange termijn de lever schade kunnen berokkenen.
Hele plant is eetbaar van juli tot september. De stengel is mogelijk taai. Je kan van het verse kruid gezonde groentesap maken. Ook goed te gebruiken als spinazie, koken, wokken, als onderdeel van soep, salade enz. Smaakt naar verse salade.
Zaden bevatten olie.
Niet in grote hoeveelheden te gebruiken !!! Klein knopkruid bevat een minimale hoeveelheid pyrrolizidine alkaloïden, die levertoxisch zijn. (☠)
Volksgeneeskunde
Weinig info gevonden.
Harig knopkruid wordt enkel gegeten en niet medicinaal toegepast.
Kaal knopkruid wordt wel medicinaal toegepast om bijvoorbeeld neteljeuk van brandnetel te verminderen (met blaadje over de aangetaste plaats wrijven). Zou ook bloeden van wonden stoppen. Bevat stoffen die het bloed vlugger laat stollen. (Bron https://mens-en-gezondheid.infonu.nl)
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Geen officiële gegevens hierover terug te vinden. Door de aanwezigheid van tal van mineralen wel bevorderlijk voor een goede gezondheid.
Bijkomende weetjes
Vaak aanzien als lastig onkruid omdat het zich snel ontwikkelt, maar is een gratis eetbaar gewas.
Haagwinde (Convolvulus sepium L. - Calystegia sepium (L.) R. Br.))
Haagwinde (Convolvulus sepium L. - Calystegia sepium (L.) R. Br.))
Relevante planteninfo :
Windefamilie of Convolvuceae
Ruigten, waterkanten, wilgen- en elzenbosjes, heel algemeen in Europa
Zoals de naam zegt, links windende plant met grote witte bloemen, beetje vervelend onkruid voor velen. Ook wel pispotje genoemd naar de vorm van de bloem. Bloem sluit bij regen.
Niet te verwarren met Akkerwinde (Convolvulus arvensis L.) met eerder licht roze bloemen en ander blad. Er bestaat ook zeewinde en blauwe winde.
Waardeplant voor vlinders, bijen…
Eetbaarheid :
Zowel akkerwinde als haagwinde hebben licht giftige bloemen die pyrrolidine- alkaloïden (toxisch voor de lever) bevatten, dus met voorzichtigheid consumeren. Het plantensap kan bij gevoelige personen een lokale huidreactie onder invloed van zonlicht veroorzaken.
Internet biedt weinig recepten. Ik vond een Thais recept ‘gestoomde haagwinde met gebakken knoflook en sjalotjes’ en ‘gevulde haagwindebloemen met een kaasmengsel’. Bloemetje heeft een beetje een wrange smaak.
Convolvulus scammonia L. of purgeerwinde staat op de lijst van de gevaarlijke planten en is niet geschikt voor consumptie. De blauwkleurige klimmende winde (Ipomaea tricolor L.) is eveneens toxisch.
Volksgeneeskunde
Zowel akkerwinde als haagwinde hebben licht giftige bloemen die pyrrolidine- alkaloïden (toxisch voor de lever) bevatten, dus met voorzichtigheid consumeren. Het plantensap kan bij gevoelige personen een lokale huidreactie onder invloed van zonlicht veroorzaken.
Internet biedt weinig recepten. Ik vond een Thais recept ‘gestoomde haagwinde met gebakken knoflook en sjalotjes’ en ‘gevulde haagwindebloemen met een kaasmengsel’. Bloemetje heeft een beetje een wrange smaak.
Convolvulus scammonia L. of purgeerwinde staat op de lijst van de gevaarlijke planten en is niet geschikt voor consumptie. De blauwkleurige klimmende winde (Ipomaea tricolor L.) is eveneens toxisch.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Geen gebruik in de huidige fytotherapie
Grote witte boterbloem (Ranunculus platanifolius L.)
Grote witte boterbloem (Ranunculus platanifolius L.)
Relevante planteninfo
De Witte Boterbloem staat op de rode lijst (beschermd en bedreigd). Komt niet voor in Vlaanderen wel aan het Maasgebied en in de Ardennen waar Dominique deze ook vond.
Groeit vaak in of langs het water, vochtige weiden, licht beschaduwde plekken.
Botanie: overblijvend, kan tot 130cm groot worden.
Bloeit van mei tot augustus.
Rechtopstaande stengel.
Bladeren zijn handvormig diep ingesneden met 5-7 smalle slippen, de blad-delen zijn aan de voet wel met elkaar verbonden.
Witte bloemen zijn 2 cm doorsnee en de bloemstengel is kaal.
Vruchtje: is een dopvrucht of nootje van 3-4 mm.
Familie: ranonkelfamilie of ook Ranunculaceae
Inhoudsstoffen: geglycosideerde lactonen = een irriterende stof, protoanemonine = giftig en heeft een irriterende, lokale werking op de slijmvliezen van mond,-maag- en darmkanaal.
Eetbaarheid
Giftig !!!
Volksgeneeskunde
Vroeger werden de scherpe en de akkerboterbloem in- en uitwendig gebruikt. Over de witte boterbloem is verder geen info beschikbaar. Waarschijnlijk omdat de witte boterbloem nogal zeldzaam is.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Alleen info terug te vinden over andere ssp boterbloemen. We hebben geen weet in welke mate deze overeenkomt met de witte boterbloem.
Bijkomende info/weetjes
Ranunculus komt van het Latijnse verkleinwoord rans (wat kikker wil zeggen) komt dus voor waar kikkers vertoeven.
Platanifolius = met bladeren als de plataan. Vroeger werd deze ook plataanbladige boterbloem genoemd.
Grote Weegbree (Plantago major L.)
Grote Weegbree (Plantago major L.)
Relevante planteninfo
De grote weegbree is een duidelijk voorbeeld van een tredplant.
Weegbreefamilie. Meerjarig en 5-30 cm groot.
Bloeitijd juni tot oktober met onopvallende geelbruine bloemetjes in een aar. Eironde bladeren nauwelijks behaard en gaafrandig. De bladvoet versmalt plots in de bladvoet. Vrij verspreid in Europa op wegbermen, graslanden, duinen, ruderale plaatsen op open, zeer voedselrijke, omgewerkte of betreden grond.
Inhoudsstoffen: looistoffen, etherische oliën, aucubine, flavonoïden, slijmstoffen enz.
Eetbaarheid
De in april geplukte, erg bittere bladeren leveren een smakelijke wilde-kruidensalade op, eventueel in dunne reepjes. Maar ze kunnen ook als groente of in kwark worden verwerkt. Gebruik niet de sterke bladnerven.
De basissmaak van de grote weegbree is champignonachtig. De bloemknoppen zijn bijzonder aromatisch.
Volksgeneeskunde
Fijngewreven bladeren helpen tegen brandneteljeuk.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Bij welke indicaties kan grote weegbree helpen?
Grote weegbree lijkt kwa werking sterk op de smalle weegbree. Heeft eveneens een positieve invloed op de luchtwegen., maar smalle weegbree verdient hier wel de voorkeur.
Ook inzetbaar bij blaasonsteking omwille van de samentrekkende werking. Om die reden kan het ook gebruikt worden bij diarree en aambeien. Zaden kunnen omwille van de slijmstoffen aangewend worden als laxeermiddel, maar hier zijn betere alternatieven.
Ook uitwendig te gebruiken bij wonden, insectenbeten, aambeien enz omwille van zijn adstingerende en verzachtende werking.
Algemeen genomen heeft grote weegbree heeft een gelijkaardige, maar mildere werking op de luchtwegen en op de huid dan de smalle weegbree. Grote weegbree zou wel meer diuretisch zijn dan smalle weegbree (vooral een volksgebruik)
Welke delen van het kruid worden gebruikt in welke vorm? Tinctuur of infuus van het kruid (herba).
Zijn er bekende contra-indicaties? Voorzichtigheid is geboden bij insulinepatienten; het zaad (dat slijmstoffen bevat) kan de bloedsuikerspiegel verlagen. Niet eerder dan 2 uur na een ander medicijn innemen. Kan de absorptie remmen.
Bijkomende info/weetjes
Toegevoegd aan tabak zou weegbree helpen om van het roken af te komen.
Plantago betekent ‘voetzool’ en verwijst naar de bladvorm.
Grote Wederik aka Gewone Wederik (Lysimachia vulgaris L.)
Grote Wederik aka Gewone Wederik (Lysimachia vulgaris L.)
Relevante planteninfo
Rechte plant met vertakkingen in bovenste deel die tot boven de 1 m kan groeien.
Langwerpige bladeren, met een gladde rand. Bladeren meestal in kransen van 3 tot 4.
Licht behaarde steel.
Bloemtrossen aan de top van de plant en in de bovenste bladoksels met, 5 goudgele kroonbladeren die aan de voet een oranje-rode rand hebben. 5 meeldraden. Bloeit van juni tot augustus
Vrij algemeen, waterkanten, graslanden, vochtige weiden, meestal natte grond.
Vrucht is een doosvrucht.
Is ook een bijenplant.
Inhoudsstoffen: looistoffen, saponinen, looistoffen, glycosiden, flavonoïden, vitamine C, enz.
Familie: sleutelbloemfamilie of Primulaceae
Er zijn heel wat soorten wederik (Lysimachia) zoals de Boswederik (Lysimachia nemorum) , een lage kruipende wederik. De minder voorkomende puntwederik (Lysimachia punctate) is te onderscheiden doordat de langwerpige bladeren aan de onderkant donkere puntjes heeft.
Eetbaarheid
Bloemen zijn eetbaar.
Jonge bladeren en scheuten kunnen van april verwerkt worden in soep en bevatten vitamine C, blancheren als spinazie of verwerken in een groentegerecht of kaasmengsel
De gehele plant is licht zurig.
Volksgeneeskunde
Dioscorides gebruikte het sap om inwendige bloedingen tegen te gaan. Werd vroeger op de boerderijen aangeplant om inwendige en uitwendige bloedingen bij mens en dieren tegen te gaan, bij aambeibloedingen en voor wondzorg. Ook van oudsher een middel tegen maag -darmklachten, hoest koorts, diarree en voor mondspoelingen.
De verse plant zou ook muggen en vliegen op afstand houden.
Heeft ook lang een functie gehad als kleurplant (bloemen en stengel voor gele kleur, wortel voor bruine kleur).
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Heeft dezefde medicinale toepassing als zijn nauwe verwant het penningkruid. Het zijn de bloemen en bladeren, best geplukt in juli tot augustus vers of gedroogd (vb in thee) die gebruikt worden bij bloedingen. Ook bij koorts en diarrhee.
Ik vond in de literatuur een artikel waarin stond dat de wortel van wederik een saponine bevat die anti-kanker en anti-gisting werking heeft. Maar deze info werd niet bevestigd in andere artikels.
Bijkomende weetjes
Volgens de signatuurleer verwijzen de rode punten op de kroonslippen naar het feit dat de plant helpt bij bloedingen.
In de naam wederik zit het woord wede, wat wilg betekent en verwijst naar de lancetvormige bladeren van de wederik.
Het verbranden van de plant is goed om instecten te weren.
Grote waterweegbree (Alisma plantago-aquatica L.)
Grote waterweegbree (Alisma plantago-aquatica L.)
Relevante planteninfo
Meerjarige waterplant 30 tot 90 cm hoog waarvan de rechtopstaande stengel boven het water uitsteekt.
Bladrozet lang gesteeld, eirond, hartvormig tot langwerpig soms in het water, maar meestal uit het water rijzend.
Pluimvormige bloeiwijze. Bloemen met witte kroonbladen en met roze rand en gele nagel (bloeit van juni tot september).
Wortelstok onder water.
Dopvrucht of nootje.
Komt voor in ondiep, voedselrijk water aan de oevers. Zeer algemeen en weinig veeleisend.
Inhoudsstoffen (wortel): terpenen, etherische olie
Familie: Waterweegbreefamilie - Alismatracea
Andere planten die behoren tot waterweegbreefamilie (Alismataceae L) zijn: slanke waterweegbree en smalle waterweegbree. De soorten verschillen in het tijdstip waarop de bloemen zich openen. Bij de grote waterweegbree gaan de bloemen pas open omstreeks 12u.
Pijlkruid (S.Sagittifolia L.) behoort ook tot de waterweegbreefamilie.
Eetbaarheid
Plant is niet eetbaar en zou zuur smaken.
Wortel is giftig voor het vee, niet voor geiten.
Volksgeneeskunde
Weinig info terug te vinden. Gedroogde bladeren zouden gebruikt worden bij aandoeningen van de urinewegen.
Uit wortel werden terpenen geextraheerd die gebruikt werden tegen allergie (onderzoek gedaan in Japan eind jaren ‘90). In Rusland werd de wortel gebruikt als medicijn bij hondsdolheid. Ook info terug gevonden dat het mogelijks werkt tegen maagzweren.
Toch voorzichtigheid geboden bij het gebruiken van deze plant.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Plant is zwak giftig. In gedroogde toestand verdwijnt giftigheid. Aanraking met het sap kan leiden tot huidirritatie. (☠)
Bijkomende weetjes
Favoriet bij zweefvliegen en waardenplant voor nachtvlinders. Bloemen openen zich pas in de namiddag. De naam plantago in de naamsaanduiding vewijst naar de gelijkenis met weegbree.
Kattenstaartfamilie (Lythrum ...)
Kattenstaartfamilie (Lythrum ...)
Addendum: Algemene info Kattenstaarten Belgie
In België en Nederland komen volgende kattenstaarten voor:
· Grote kattenstaart (Lythrum salicaria) de soortaanduiding salicaria betekent: met blad dat lijkt op een wilgenblad. Terug te vinden langs de waterkanten of op andere vochtige plaatsen.
· Kleine kattenstaart of kleverige kattestaart (Lythrum hyssopifolia) is veel kleiner dan de grote kattenstaart en is zeldzaam!
· Kruipkattenstaart (Lythrum junceum)
· Waterpostelein (Lythrum portula)
Opm – Heermoes wordt ook wel in de volksmond kattenstaart genoemd
Naar gebruik (voeding, medicinaal) toe vind ik enkel iets over de grote kattenstaart en niks over de andere, zeldzamere soorten.
Kleine kattenstaart en kruipkattenstaart
Kleine kattenstaart (Lythrum hyssopifolia) is een eenjarige plant die behoort tot de kattenstaartfamilie (Lythraceae). De soort staat op de Nederlandse Rode Lijst van planten als zeer zeldzaam. De plant komt ook voor in Azië, Amerikan Australië en Nieuw-Zeeland.
De kleine kattenstaart lijkt veel op de kruipkattenstaart (Lythrum junceum), maar heeft kortere kroonbladen en de stempel steekt niet buiten de bloem. De bloem heeft vier tot zes meeldraden.
De plant wordt 5-25 cm hoog en heeft een rechtopstaande of liggend-opgaande stengel. De 2,5 x 0,5 cm grote bladeren zijn lancetvormig. De omhoogstaande bladeren hebben geen of een korte bladsteel en twee priemvormige blaadjes aan de voet.
Bloeitijd is van juli tot september met alleenstaande, roze bloemen. De kroonbladen zijn evenals de kroonbuis 2-3 mm lang. De vrucht is een cilindrische doosvrucht. De zaden blijven zeer lang kiemkrachtig.
De zeldzame kleine kattenstaart komt voor op open, natte, droogvallende grond en soms in verstedelijkt gebied tussen grind.
Ratelaar (Rhinanthus spp.)
Ratelaar (Rhinanthus spp.)
Relevante planteninfo
Eénjarige 10- 30 cm hoge plant met vierkante stengel
Bladeren smal en gezaagd, staan twee aan twee tegenoverstaand en schutblad.
Bloeit van mei tot juni en heeft lichtgele, platte bloemen (2 lippige bloemen), mogelijks een tweede bloei laat in de zomer. De bovenste lipbloem heeft aan weerskanten een blauwe tand.
Maanden na de bloei staan de grijsbruine vruchten nog aan de plant en is het rammelen van de zaden in de doosvrucht te horen. Vandaar naam ‘ratelaar’.
Zeldzamer in België, in Nederland op de rode lijst. Groeit doorgaans in voedselarme graslanden en laagland.
Is een halfparasiet, dwz doet zelf aan fotosynthese maar voedt zich via de wortels van andere planten, vooral grassen, met water en voedingsstoffen. Dit maakt hem populair omdat door zijn parisitair bestaan met gras de groei van gras onderdrukt wordt en daardoor ook meer plaats komt voor andere bloemplanten.
Familie: bremfamilie of soms ook tot Helmkruidfamilie of Scrophulariaceae gerekend
In België komen er 3 ratelaars voor met kleine verschillen. De kleine ratelaar (Rhinanthus minor), de grote ratelaar (Rhinanthus angustifolias). Deze zijn van elkaar te onderscheiden doordat de kleine ratelaar een rechte kroonbuis heeft. Tot slot is er de harige ratelaar (Rhinanthus alectroluphus). Deze laatste heeft bovenaan een ruw behaarde stengel. De verschillende soorten hebben wel een andere voorkeur van bodem. Zo heeft de kleine ratelaar een meer drogere grond nodig dan de grote ratelaar.
Eetbaarheid
De kleine ratelaar is giftig voor de mens en zwak giftig voor vee
Wordt wel veel bezocht door hommels en bijen
Volksgeneeskunde
Geen gebruik in volksgeneeskunde terug gevonden. Deze plant was een doorn in het oog voor boeren met hooiland. De laatste jaren worden en terug stappen ondernomen om de ratelaar terug te promoten.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Giftige plant
Watermuur (Myosoton aquaticum (L.) Moench)
Watermuur (Myosoton aquaticum (L.) Moench)
Relevante planteninfo :
Behoort tot de anjerfamilie (Caryophyllaceae)
Opgelet : wordt soms verward met de Stellaria – andere muursoorten ! De watermuur heeft 5 stijlen terwijl de Stellaria 3 stijlen hebben.
Stengels slap, bovenaan kleverig behaard.
Vochtige standplaatsen.
Voet van hoofdnerf blad vaak donker gekleurd.
Kroonbladeren gedeeld. Juni-september. Tussen 20 -60 cm.
Vrijwel algemeen in heel Europa
2x zoveel calcium, 3x zoveel kalium en magnesium, 7x zoveel ijzer als kropsla.
2 tot 8x zoveel vitamin A en C als kropsla
Bevat ook vitamin B1, B2 en B3, selenium, slijmstoffen, saponinen, favonoïde (rutine), kiezelzuur en gammalinoleenzuur.
Eetbaarheid :
Nauw verwant aan vogelmuur en op dezelfde wijze te gebruiken: van de stengels zijn alleen de scheuttoppen te gebruiken tot waar ze nog mals genoeg zijn. Van april tot juni kan men de scheuttoppen en bladeren, met de bloemknoppen, bloemen en zaden, plukken en verwerken in salads en uiteenlopende groentegerechten. Geliefd is ook hier weer spinazie of de groentevulling voor deegtasjes, bijvoorbeeld met ei en verse kaas, of fijngehakt in pesto, kruidenmengsels, en als toevoeging aan dressings. Smaak: de basissmaak van de plant is zeer mild en lijkt op die van kropsla.
Volksgeneeskunde :
Muur wordt ingezet bij hoest, astma en longziekten, ook ter reiniging en aansterking van het gehele organisme. De plant heeft een verkoelende, ontstekingswerende werking
Gebruik in huidige planten-geneeskunde :
Specifiek is er geen enkele aanwending te vinden.
Er zijn wel gegevens te vinden over het gebruik en de aanwending van “Muur” (Stellaria….).
Helpt bij kramp, leverklachten, oververmoeide of ontstoken ogen, reuma en blaasziekten. Uitwendig kan hij worden ingezet bij huiduistlag, verbranding, schaafwonden en kleine verwondingen. Fytotherapeutisch bij reuma, gewrichtsontstekingen, bronchitits en psoriasis.
Algemeen dient gesteld dat men eerder gaat gebruik maken van “Vogelmuur” (Stellaria media )
Grote Muur (Stellaria holostea L.)
Grote Muur (Stellaria holostea L.)
Relevante planteninfo
Bij de wandelingen kwamen we regelmatig verschillende muursoorten tegen die tot het geslacht Stellaria behoren waarvan er wereldwijd denkelijk een 90-tal soorten bestaan. In onze contreien zijn er een 8-tal bekend.
Over Vogelmuur zijn de meeste gegevens te vinden over eetbaarheid en medicinaal gebruik (zie fiche vogelmuur)
Stellaria is een geslacht dat tot de anjerfamilie (Caryophyllaceae) behoort.
Stellaria - Stella (latijn) = Ster om de gelijkenis in vorm van stervormige kroonblaadjes.
Algemeen dezelfde kenmerken voor alle muursoorten:
in bijscherm vertakt
bladeren tegenoverstaand
5 witte kroonbladen
3 stijlen.
Meestal 10 meeldraden behalve bij duinvogelmuur 1-3 en vogelmuur kunnen het er 1-3 of 8 zijn.
Doosvrucht met 6 kleppen.
Specifiek voor Grote Muur:
Stengel: ruw behaard, donker groen.
Bladeren: rand en middennerf behaard, lang lancetvormig, spits, allen zittend.
Bloemen: heeft de grootste bloemen natuurlijk tot 3cm. Kroonbladen zij tot half ingesneden. Kroonbladen 2x zolang als de kelkbladen. Bloeien vanaf april tot..juni ongeveer
Bodem: houdt van zonnige tot licht beschaduwde plekken, droog tot vochtige grond. Liefst ook matig voedselarme tot –rijke, licht stikstofrijk, soms licht zurige maar soms ook kalkhoudend grond.
Eetbaarheid
Alle planten van de muur-familie zijn eetbaar, maar er is weinig gedetailleerde informatie over terug te vinden
Volksgeneeskunde
Werd vroeger gebruikt bij aandoeningen aan de ogen.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Weinig informatie over terug te vinden
Bijkomende info/weetjes
De bloemen staan speciaal tegenover elkaar geplaatst (dichasium) : de hoofdstengel vertakt zich in 2 zijloten met bloemen.
De Stellaria media (L.) Vill. Werd in de 19e eeuw door de Beierse kruidenarts Kneipp hoog geprezen als kalmerend middel bij irritatie van de luchtwegen. Let wel : het betreft de Stellaria media en NIET de hier besproken Stellaria holostea !!!
Grote lisdodde (Typha latifolia L.)
Grote lisdodde (Typha latifolia L.)
Relevante planteninfo
Verwant aan de grassen (eenzaadlobbige planten)
Meerjarige waterplant, tot 2 m hoog met zijn karakteristieke bruine ‘sigaar’ aan de uiteinden van zijn stengels.
Lijnvormige, platte bladeren
Wortelstok
Bloeit in juni en juli (éénslachtige, éénhuizige bloemen) met de mannelijke aar (strokleurig) juist boven de vrouwelijke lichtbruine aar. Bij rijpheid is de vrouwelijke aar donkerbruin, de ‘sigaren’, die veel pluis bevatten.
Vrucht is een dopvrucht of nootje. Verspreiding via pluis
Inhousstoffen: wortel bevat veel zetmeel, stuifmeel is eiwitrijk
Familie: Lisdoddefamilie – Typhaceae
Vrij algemeen, voedselrijke waterkanten, tussen riet, stilstaand water enz.
Er bestaat ook in onze contreien de kleine lisdodde (Typha angustifolia) en soms ook een grotendeels onvruchtbare bastaard tussen grote en kleine lisdodde (Typha x glauca)
Eetbaarheid
Zowel de grote als de kleine lisdodde zijn eetbaar en een belangrijke bron van zetmeel.
De 5 cm dikke wortelstokken zijn in maart en in de herfst eetbaar en zetmeelrijk. Je moet ze na het schillen koken. Kan gebruikt worden als puree, als bindmiddel of drogen en vermalen als bakmeel. Smaakt kastanjeachtig.
Jonge knoppen kan je in het voorjaar eten als een soort van asperge.
De witte binnenkant van de jonge scheuten kan je zelfs rauw eten.
Bladeren in het vroege voorjaar te gebruiken als spinazie
Zaden zijn eetbaar: drogen of roosteren.
Onrijpe vrouwelijke bloemen kunnen als bak of kook groente gebruikt worden. Ook het mannelijk stuifmeel is eetbaar.
Volksgeneeskunde
Sigaar werd als fakkel gebruikt nadat hij in olie werd gedompeld
Het pluis als vulling in kussens, verbandmateriaal, maandverband, enz.
Sigaar werd door de kinderen aangestoken als stinksigaar.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Weinig gegevens over medicinale werking. Ik heb info gevonden dat de bladeren vochtafdrijvend werken en dat de fijngesneden wortel als compres op brandwonden dienst kan doen.
Stuifmeel kan toegepast worden bij nierstenen, bloedingen, menstruatieklachten, lintwormen en diarree.
Interessante weetjes
Lisdodde zuivert water, maar is ook een dominante plant (woekert gemakkelijk). Omdat het water zuivert en de vervuilingen opslaat kan je best geen planten gebruiken die groeien in vervuild water.
Grote Klit / Grote Klis (Arctium lappa L.)
Grote Klit / Grote Klis (Arctium lappa L.)
Relevante planteninfo
2-jarig of kortlevende winterharde, stevige plant die tot 2 meter hoog wordt. Stevige penwortel kan tot 1 meter lang worden. Op het einde van zijn vertakkingen draagt de stengel in juli en augustus bolvormige, distelachtige purper- roze bloemhoofden (enkel lintbloemen) met een diameter tot 5 cm groot. Deze worden gevolgd door een dopvrucht met weerhaakjes. De zaden worden over grote afstanden verspreid omdat de dopvruchten klitten in de vacht van dieren.
De stengel is hol en geribbeld. Grote, ei- tot hartvormige bladeren, lang gesteeld. Onderaan grote grondbladeren, bovenaan kleinere stengelbladeren.
Inhoudsstoffen (wortel): inuline en andere polysachariden fenolzuren en organische zuren, sporen van etherische olie, enz. Bladeren bevatten oa sesquiterpeenlactonen.
Familie: Asteraceae.
Eetbaarheid
Wortel (herfst) kan rauw gegeten worden (jonge, éénjarige plant) – maar ook gekookt toegevoegd worden aan roerbak-gerechten. De smaak lijkt op schorseneren. Bladstengels (als ze niet te taai zijn) kunnen geconfijt worden. In het voorjaar kan je de merg in de stengel als groentepulp bereiden. Bittere blad in salades en soepen. Geschilde stelen van jonge bladen wordt als asperges klaargemaakt.
Zaden kunnen geroosterd worden en geperst worden voor olie.
Volksgeneeskunde
Bij de indianen werd dit vooral gebruikt in rituelen om te ontgiften
Ayurveda en Chinese geneeskunde: toepassing op slijmvliesontstekingen (keel, longen), reuma, besmettelijke huidaandoeningen en verminderde geslachtsdrift
Hildegard von Bingen: voor behandeling tumoren
Doorheen volksgeneeskunde: ontsmettend, leverstimulerend, diuretische en vochtafdrijvende werking. Evenals bij huid-problemen, gewrichtsklachten en urineweg-ontstekingen
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Voor welke indicaties kan deze plant gebruikt worden? Grote klit is een detoxkruid zowel inwendig als uitwendig te gebruiken. Het is bloedzuiverend, ontgiftend en is een drainage voor de huid. Kan gebruikt worden voor allerlei huidproblemen zoals: zweren, abcessen, schimmel-infecties van de huid, acne, eczemen, psoriasis. Omwille van de bloedzuiverende, ontgiftende en licht diuretische werking ook bij Artritis, artrose, ischias, jicht, ontgiftingskuren, Uitwendig: zweren, abcessen, acne, en meer.
Welke delen van de plant zijn in welke vorm in te nemen? 2 a 6 gr gedroogde wortel per dag: moedertinctuur, afkooksel wortel (inwendig gebruik), wortelpoeder (2 a 4 gr per dag), fijngestampte, gekneusde bladeren (uitwendig als wondpap bij jicht, huidaandoeningen)
Mogelijke contra-indicaties: niet tijdens zwangerschap, vermijden tijdens het zogen, niet aan kinderen onder de 3 jaar.
Bijkomende info/weetjes
Onderdeel van 20ste eeuwse alternatieve anti-kankerremedies. In -vitro: antimutageen en antitumoraal effect is aangetoond. Het zou ook helpen tegen vroegtijdig haaruitval.
Grote Klaproos (Papaver rhoeas L.)
Grote Klaproos (Papaver rhoeas L.)
Relevante planteninfo
Tot mogelijks 90 cm hoge plant met grote rode bloemen die binnen een dag reeds afvallen.
Kroonbladeren zijn dun en felrood met aan de basis een zwarte vlek.
Doosvruchten zijn dik, eivormig en onbehaard. Zodra de zaden rijp zijn komt het deksel omhoog en worden de zaadjes door de wind verspreid.
Geveerde bladeren en stengel zijn borstelig behaard
Stengel, bladen en doosvruchten bevatten melksap
Inhoudsstoffen: Isochinone- alkaloïden, anthocyaanglycosiden, slijmstoffen en meer.
Familie: Papaveraceae of papaverfamilie
Vrij algemeen voorkomend op (graan)akkers, bermen, braakliggend gebied…
Papaverfamilie bevat nog andere klaprozen. De bleke klaproos (Papaver dubium L.) onderscheidt zich van de grote klaproos (Papaver rhoeas L.) door een andere (langere) doosvrucht (zie foto). De kroonbladeren van de Papaver dubium L. kunnen lichter rood zijn, maar soms ook niet.
Eetbaarheid
Bloemen: kunnen zo gegeten worden en worden vaak gebruikt om hoestdranken, limonade en siropen rood te kleuren.
Bladeren: bladrozet kan je van april tot mei opeten in een salade. Je kan ze ook eventueel kort stoven
Zaad (augustus) kan je gebruiken als garnering en bevatten ook een olie. Ze smaken zoals het maanzaad van de Papaver somniferum.
De bladeren en bloemen smaken licht zoetig, de zaden notig.
Marcel De Cleene meldt in zijn boek ‘Giftige bloemen en planten’ de omstreden giftigheid van de alkaloïden o.a. rhoeadine in de klaproos. Dit zou terug te vinden zijn in oude vakliteratuur. Deze stof is vooral aanwezig in het melksap tijdens de bloei en bij de zaadvorming. Tegenwoordig neemt men aan dat de klaproos nauwelijks giftig is voor de volwassenen, maar best toch voorzichtig zijn bij kinderen. Het gebruik als verfraaiing of kleurmiddel is siropen is volledig veilig.
Volksgeneeskunde
Gebruikt omwille van zijn slaapverwekkende eigenschappen en om thee en drankjes te verfraaien. Werd ook ingezet bij verkoudheden en hoest.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Inwending: bloembladeren van pas ontloken bloemen
Verzachtend op de luchtwegen door de slijmstoffen, licht kalmerend en slaapverwekkend (vooral door alkaloïde rhoeadine)
Ook te gebruiken bij krampen (menstruatiekrampen, maagkrampen) en heeft ook een licht koortswerende werking
Overwegend gebruikt als thee, tinctuur,
Hele plant bevat alkaloïden, tijdens bloei en zaadvorming voorzichtigheid geboden. Melksap is giftig (☠)
Uitwendig te gebruiken als gorgelpreparaat bij keelontstekingen en als compres bij vermoeiende, geïrriteerde ogen.
Geen neveneffecten
De grote klaproos bevat geen bedwelmende stoffen. Aanwezige melksap kan wel buikpijn veroorzaken.
Bijkomende weetjes
Met enkele bloemblaadjes op je wangen wrijven, geeft je een natuurlijke blos
Symbool ter nagedachtenis van de WO I. ‘Flanders Poppy’ omdat de bloem in de streek van Ieper zoveel voorkwam (vooral daar waar veel soldaten gesneuveld waren) en het nutteloos bloedvergieten symboliseert.
Grote Kattenstaart (Lythrum salicaria L.)
Grote Kattenstaart (Lythrum salicaria L.)
Relevante planteninfo
Tweeslachtige, overblijvende plant, die kaarsrecht omhoog groeit en tot 2 meter groot wordt. Deze plant leeft in kolonies (ze palmen meestal grote oppervlaktes in). Ze bloemen (bloeiaar met 6 bloemblaadjes en 12 meeldraden) de hele zomer door en er zijn veel variaties op deze plant.
Kantige stengel en lancetvormige bladeren.
Voorkeur voor waterkanten. Vrij algemeen in België.
Inhoudsstoffen:vooral looistoffen, choline, hars, etherische olie, flavonoïden en meer.
Familie: Kattenstaartfamilie, Lythraceae.
Eetbaarheid
Heeft een hele bittere, wrange smaak (veel looistoffen).
Stengels (enkel jonge stengels in het voorjaar anders zijn ze taai) schillen en te gebruiken als kook- of roerbakgroente.
Verse, malse bladeren in een salade.
Scheuten om draken te aromatiseren.
Bloemen ( eind juni tot september) koken geeft een rood sap dat je kan gebruiken om gerechten roodachtig te kleuren. De bloemen kunnen in kleine hoeveelheden gegeten worden.
Volksgeneeskunde
Plant wordt/werd als bloedstelpend middel gebruikt
Gebruik in huidige planten-geneeskunde :
Voor welke indicaties wordt deze plant gebruikt? Vanwege adstringerende werking wordt deze plant gebruikt tegen diarrhee en dysentrie. Zou zelfs voor kinderen gebruikt kunnen worden.
Welk deel van de plant wordt gebruikt? gedroogd herba.
Opm: over deze plant is bijna niets te vinden in de literatuur over volksgeneesksunde of fytotherapie
Grote brandnetel (Urtica diocia L.)
Grote brandnetel (Urtica diocia L.)
Relevante planteninfo
2 huizige plant, donkergroene, rechtopstaande plant die tot 150 cm groot kan worden. Wortel is een wortelstok. Kenmerkend zijn de brandharen. Langwerpig, tegenoverstaand blad, grof gezaagd.
In juni tot augustus zaden.
Voorkomen: zeer algemeen, bossen, ruigten, bermen, vooral op stikstofrijke grond.
Inhoudsstoffen: amines, mierezuur en azijnzuur in brandharen, vitamines, mineralen, chlorofyl a en b, organische zuren, flavonoïden.
Hoort tot de familie van de Urticaceae of Brandnetelfamilie.
Eetbaarheid
Bladeren kunnen prima verwerkt worden in quiches, eiergerechten, pesto, soep, puree… Gebruik de jonge toppen en blancheer zodat brandharen hun werking verliezen. Bladeren hebben spinazieachtige smaak.
Zaden (juni tot augustus) kunnen gedroogd worden en hebben een nootachtige smaak.
Er bestaat ook brandnetelbier.
Volksgeneeskunde
Oude groenteplant.
Reeds ten tijde van Hippocrates gebruikt omwille van voedende eigenschappen en urinedrijvend middel.
Gedurende gans de geschiedenis gebruikt bij voorjaarskuren, reumatische klachten, vochtafdrijvende werking, zuiveren enz.
Grote brandnetel was bij de Middeleeuwse monniken een boetewerktuig
Van de vezels werden tot 19 de eeuw textiel geweven (neteldoek)
Ideaal als gier voor de tuin.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Sterk en breed geneeskrachtig middel.
Bovengronds kruid: zuiverend, urinezuurafdrijvend en voedend (bevat veel mineralen) daarom uitstekend middel bij huidaandoeningen, vermoeidheid, herstel na ziekte, bij reumatische aandoeningen enz.
Verbetert de immuniteit en vermindert allergische verschijnselen
Ontstekingswerend en pijnstillend
Heeft ook een positieve invloed op de spijsvertering.
Remineraliserend tonicum.
Versterkt ook haar, huid, nagels, kraakbeen en stimuleert de borstvoeding
Brandnetelwortel is recentelijk ook aanbevolen bij prostaataandoeningen
Aan de zaden worden adaptogene eigenschappen toegeschreven
Te gebruiken als thee, tinctuur, poeder, haarwater, lotion…
Veilig kruid.
Bijkomende weetjes:
De kleine brandnetel (Urtica urens L.) wordt niet hoger dan 60 cm, is in tegenstelling tot de grote brandnetel een éénjarige plant met penwortel en is éénhuizig. Deze komt pas later bovengronds (rond mei) deze plant heeft wel een vergelijkbare werking.
