Grote lisdodde (Typha latifolia L.)
Grote lisdodde (Typha latifolia L.)
Relevante planteninfo
Verwant aan de grassen (eenzaadlobbige planten)
Meerjarige waterplant, tot 2 m hoog met zijn karakteristieke bruine ‘sigaar’ aan de uiteinden van zijn stengels.
Lijnvormige, platte bladeren
Wortelstok
Bloeit in juni en juli (éénslachtige, éénhuizige bloemen) met de mannelijke aar (strokleurig) juist boven de vrouwelijke lichtbruine aar. Bij rijpheid is de vrouwelijke aar donkerbruin, de ‘sigaren’, die veel pluis bevatten.
Vrucht is een dopvrucht of nootje. Verspreiding via pluis
Inhousstoffen: wortel bevat veel zetmeel, stuifmeel is eiwitrijk
Familie: Lisdoddefamilie – Typhaceae
Vrij algemeen, voedselrijke waterkanten, tussen riet, stilstaand water enz.
Er bestaat ook in onze contreien de kleine lisdodde (Typha angustifolia) en soms ook een grotendeels onvruchtbare bastaard tussen grote en kleine lisdodde (Typha x glauca)
Eetbaarheid
Zowel de grote als de kleine lisdodde zijn eetbaar en een belangrijke bron van zetmeel.
De 5 cm dikke wortelstokken zijn in maart en in de herfst eetbaar en zetmeelrijk. Je moet ze na het schillen koken. Kan gebruikt worden als puree, als bindmiddel of drogen en vermalen als bakmeel. Smaakt kastanjeachtig.
Jonge knoppen kan je in het voorjaar eten als een soort van asperge.
De witte binnenkant van de jonge scheuten kan je zelfs rauw eten.
Bladeren in het vroege voorjaar te gebruiken als spinazie
Zaden zijn eetbaar: drogen of roosteren.
Onrijpe vrouwelijke bloemen kunnen als bak of kook groente gebruikt worden. Ook het mannelijk stuifmeel is eetbaar.
Volksgeneeskunde
Sigaar werd als fakkel gebruikt nadat hij in olie werd gedompeld
Het pluis als vulling in kussens, verbandmateriaal, maandverband, enz.
Sigaar werd door de kinderen aangestoken als stinksigaar.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Weinig gegevens over medicinale werking. Ik heb info gevonden dat de bladeren vochtafdrijvend werken en dat de fijngesneden wortel als compres op brandwonden dienst kan doen.
Stuifmeel kan toegepast worden bij nierstenen, bloedingen, menstruatieklachten, lintwormen en diarree.
Interessante weetjes
Lisdodde zuivert water, maar is ook een dominante plant (woekert gemakkelijk). Omdat het water zuivert en de vervuilingen opslaat kan je best geen planten gebruiken die groeien in vervuild water.
Gele lis (Iris pseudacorus L.)
Gele lis (Iris pseudacorus L.)
Relevante planteninfo
Voorkomen: gele lis is de enige soort uit de lissenfamilie die hier inheems is. Ze houdt van waterkanten, moerassen en niet te sterk stromend water of stilstaande poelen.
Botanie: opvallende oeverplant met zijn gele bloem.
Wortelstokken zijn binnenin roodachtig en vezelig langs onderen. De lis bevat luchtkanalen (zie foto hieronder) om de onder water liggende delen van lucht te voorzien.
De bloem bezit 3 grotere bloemdekbladen en 3 smalle.
De vrouwelijke delen zijn een stijltak die bladachtig zijn met 2 lobben en er tussen zit de stempel.
De meeldraden staan voor deze stijltak.
De vrucht is doos met bruine zaden lijken op donkere maïszaden.
Familie: irisfamilie Iridaceae.
Inhoudsstoffen: pyrecatechollooistoffen, triterpenen,
Eetbaarheid
Is giftig!
Volksgeneeskunde
Geheel buiten gebruik, heel vroeger werd het nog weleens gebruikt vanwege water afdrijvende eigenschappen en de wortel is samentrekkend en werd gebruikt bij diarree volgens de flora Batava uit 1828.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Het verse sap wordt gebruikt bij wondheling, de olie bij gezwellen, en de zaden bij bloedingen.
Contra-indicaties: bij inname kunnen bewustzijns -en hartritmestoornissen optreden. Sap werkt op de slijmvliezen en veroorzaakt: braken, kolieken en diarree.
Weetjes
Is een goeie waterzuiveraar, vroeger werden de gele liszaden verwerkt tot surrogaatkoffie, bron voor verf en inkt (kleurplant), aromaplant - irispoeder werd gebruikt om woonruimte op te geuren.
De plant werd ook gebruikt om papier van te maken (evenals het geval is bij brandnetels)
