gewone Smeerwortel (Symphytum officinale L.)
Relevante planteninfo :
Vaste en meerjarige plant.
Kan tussen 30-100 cm groot worden.
Blad is smal en lancetvormig.
Bloeitijd : mei – september met paars/roze of witte bloemen. Bloemhoofdje heeft talrijke bloemen. De bloemen hebben haakvormige omwindselblaadjes.
Komt voor in vochtige, open en zeer voedselrijke grond. Wijdverspreid In Europa.
Inhoudsstoffen: allantoïne (wondhelend), looistoffen, slijmstoffen, pyrrolizidine-alkaloïde enz.
Familie : Ruwbladigenfamilie (Boraginaceae).
Eetbaarheid
De bladeren: de malste bladeren uit het midden van de bladrozet fijnhakken en deze zijn geschikt voor een salade. Bloemknoppen kan je rauw eten door te strooien over een salade of garen als groente. De bovengrondse plantendelen smaken zolang ze nog mals zijn komkommerachtig. De basissmaak van de wortel lijkt op die van de schorseneer. Je kan de wortel oogsten van september tot aan het voorjaar. Deze kan je schoonmaken en schillen en rauw eten of koken. Drogenroosteren en tot koffie malen kan ook.
Volksgeneeskunde
In de oudheid: gomachtig bestanddeel van de penwortel werd gebruikt als heelmiddel voor wonden en breuken (vandaar de naam : het wordt op wonden gesmeerd). Symphytum = “samengroeien” en officinalis = “uit de apotheek”. Smeerwortel is een oude medicinale plant maar wordt omwille van de alkaloïden vrijwel niet meer gebruikt. Als volksmedicijn werd kruidenthee van smeerwortel ook inwendig gebruikt bij reuma, bronchitis en buikvliesontsteking. Wordt op verschillende manieren (wikkel, zalf, crème, gel) uitwendig toegepast bij gewrichtspijn, peesschedeontsteking, jicht, kneuzingen, blauwe plekken, beenbreuken, aderontsteking, zwelling van de klieren en ontsteking van de borstklieren
Gebruik in huidige planten-geneeskunde :
a) Indicaties: uitwendig. Behandeling van alle soorten wonden, kneuzingen, bloeduitstortingen, verzwikkingen, lumbago, luxaties, ontstekingen van gewrichten, pezen, vliezen. Voorkomen van littekenvorming !
b) Welke delen van de plant in welke vorm: vooral de wortel als zalf, crème of lotion. Kan ook als moedertinctuur, kruidenpap of infuus.
c) Contra-indicaties: inwendig niet gebruiken, tenzij een pyrrolizidine-vrij preparaat. Bij uitwendig gebruik niet aanwenden igv zwangerschap, zogen en leveraandoeningen of voorgeschiedenis met leveraandoeningen.
Bijkomende info/weetjes
Opgelet :
1) De bladeren van de smeerwortel en het giftige vingerhoedskruid (Digitalis purpurea) onderscheiden zich slechts van elkaar door de bladrand, zodat er verwisselingsgevaar bestaat.
2) Smeerwortel bevat pyrrolizidinealkaloïde. Omdat deze stof mogelijkerwijze tot leverbeschadiging kan leiden, moet de plant liefst voorzichtig gebruikt worden. Daar staat tegenover dat de smeerwortel eeuwenlang als een gewaardeerde genees- en voedingsplant is gebruikt en in grotere hoeveelheden geconsumeerd werd zonder dat er beschrijvingen zijn overgebleven van schadelijke gevolgen bij mensen. De incidentele consumptie van kleinere hoeveelheden wordt onschadelijk geacht.
3) Plant staat op de verboden lijst van het KB van 27/08/1997…. Dus niet vrij te kopen voor oraal gebruik.
