Ijzerhard (Verbena officinalis L.)
Relevante planteninfo
Inheems in Europa: Middellands zeegebied, West-Azië, Noord-Afrika. Een vaste plant uit de ijzerhard familie (Verbanaceae) die tot 1 meter hoog kan worden.
Voorkomen: kale ruige graslanden, droge, steenachtige grond die alkalisch en stikstofrijk is. Je ziet hem vaak in spoor-, en wegbermen en het kruid vertoeft graag in de zon.
Botanie: blad behaard, ruw, sterk ingesneden en onregelmatig getand, onderste bladeren zijn kort gesteeld, smal en tegenoverstaand.
Bloemen: staan in bloeiaren en zijn bleek-lila, bijna ongesteeld met kleine kroonbuis. Bloemen, zijn 4 tot 5-tallig vergroeid. Onderlippen zijn groter dan bovenlippen.
Stengel is vierkant en stijf, vertakt boven het midden.
Lijkt wat op de familie van de lipbloemen maar dan zonder de bebladerde bloeiwijze.
Inhoudsstoffen: bestaan vooral uit iridoïglycosiden, bitterstoffen, looi-,en slijmstoffen…
Eetbaarheid
Bladeren voor de bloei maar hebben een bittere smaak. Mits je ze fijn snijdt en laat weken of blancheren kan je ze toevoegen aan soep, ovenschotels. Vanaf juni worden ze te bitter van smaak.
Bloemetjes kunnen als eetbare decoratie gebruikt worden.
Volksgeneeskunde
Thee van de lange bladeren werkt reinigend, evenals goed bij migraine, krampen, milt en nierkwalen, geelzucht en kinkhoest.
Vers kruid in azijn tegen hoofdpijn.
De thee bevordert de menstruatie.
Tinctuur tegen astma.
Extract van de wortel bij gal-, en leverziekten.
Een andere bron vermeldt het gebruik bij verkoudheid en versterkt het immuunsysteem.
Verbetert ook de spijsvertering en reguleert de stofwisseling.
Zou licht urinedrijvend werken (en dus helpen bij reuma)
Bloedreinigend, migraine verzachtend, zenuwsterkend.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Bij welke indicaties wordt deze plant gebruikt? Bij zenuwuitputting, nervositeit, slapeloosheid, depressie, weemoedig, herstel bij griep, angsten, hoofdpijn, migraine.--> door de aanwezige iridoïde glucosiden: verbanaline die een zachte werking heeft op het parasympatisch systeem: zenuwversterkend, kalmerend, aansterkend en angstwerend.
Bij moeilijke spijsvertering, als aperitivum vooral door de bitterstoffen. Maar ook bij maagpijnen, maagdarmkrampen vooral krampopheffend door de aanwezige verbanaline. Ondersteunt een zwakke leverwerking, geelzucht en galproblemen.
Eveneens bij hoest, gezwollen klieren, astma: het helpt slijmen op te lossen, bevordert het ophoesten van de slijmen en is hoestbedarend door verbanaline.
Tijdens een vroeg stadium van koort door de zweetdrijvende en verkoelende werking.
Bevordert de menstruatie en stimuleert de baarmoeder (weeën) door de verbinine ; hoe? bevordert de contractie (is snellere beweging) van de gladde spieren van de baarmoeder.
Bij onvoldoende melkafgifte werkt de verbinine stimulerend.
Bij gewrichtsklachten, jicht en zenuwpijnen is het ontstekingswerend door iridoïdglycosiden tevens (zenuw-,)pijnstillend
Bij oedeemvorming, preventief bij nierstenen door de zwakke urinedrijvend werking.
Tonicum voor de schildklier: helpt die te normaliseren.
Bij hoge bloeddruk
Uitwendig gebruik: bij alle snij- schaaf en brandwonden: een compres
Bij aften, tandvleesontstekingen en keelpijnen een gorgeldrank.
Ook aan te raden in geval van eczema en abcessen.
Samengevat heeft Ijzerhard een brede, maar steeds milde werking voor veel uitéénlopende klachten.
Welke delen van de plant worden gebruikt, en in welke vorm? Bovengrondse kruid wordt geoogst voor deze bloeit.
Vorm: tincturen, infusen en gedroogd kruid.
Afkooksels voor de kompressen, gorgeldrank bij uitwendig gebruik.
Zijn er contra-indicaties bekend? Niet voor zwangere vrouwen, vanwege weeënopwekkend.
Opgepast in combinatie met medicijnen voor de bloeddruk en hormonale preparaten.
Bijkomende weetjes
Vroeger een alom heilig kruid met magische eigenschappen.
Ondanks zijn gebrek aan geur en simpele uiterlijk werd het bij de Germaanse, Romeinse en oude Keltische culturen beschouwd als een krachtig toverkruid om je te beschermen tegen kwade machten en bliksem.
