Berk (Betula pendula Roth) – ruwe berk (Betula pubescens Ehrh) – zachte berk
Relevante planteninfo
Veel voorkomende pioniersboom in onze streken met typsche zilverwitte schors. Er worden 2 soorten onderscheiden die onderling moeilijk te scheiden zijn en vaak ook hybriden vormen: Betula pendula Roth. – ruwe berk en Betula pubescens Ehrh. – zachte berk. In grote lijnen heeft de ruwe berk meer afhangende taken en vertoont de schors na verloop van tijd meer wrattige, ruitvormige barsten. Bij de zachte berk zijn de groene bladeren onderaan de nerfoksels behaar. Verdragen beiden zure, arme grond (zachte berk iets nattere grond). Goed bestand tegen winterkou. Worden ca 80 jaar
Beiden hebben mannelijke (ongesteelde) en vrouwelijke katjes (gesteeld) (april /mei). De vrucht is nootje met vleugels.
Inhoudsstoffen:
Blad : saponinen ( oa betulinezuur ), flavonoïden vooral flavonol hyperoside, ook quercetine, etherische oliën (0,05 tot 1%), proanthocyanidines, fenolzuren waaronder chlorogeenzuur.
Bast: o.a. fenolen, etherische olie (oa methylsalicaat), betuline.
Fam: Berkenfamilie of Betulaceae
Eetbaarheid
Bladeren zijn eetbaar vooral het verse blad. De katjes zijn ook eetbaar.
Drinken van berkensap heeft een oude traditie in landen zoals Rusland, Balkan-regio en Scandinavische landen met de bedoeling het lichaam te zuiveren. De smaak is eerder neutral.
Volksgeneeskunde
Toepassing in volksgeneeskunde sinds 12 de eeuw – vooral als zuiverend en bij reumatische aandoeningen. berkenteer werd soms gebruikt tegen huidkwalen.
Vooral in Rusland en Scandinavië een gekende reputatie als middel tegen arthrose, jicht, artritis
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
a) welke indicaties ?
b) welke delen van de plant in welke vorm :
c) contra-indicaties :
Toepassingen gezondheid (blad)
Inwendig: diuretisch zonder de nieren te prikkelen door oa saponinen + verhoogt de doorspoeling van de urinewegen. Verwijdert gruis en kleine steentjes uit de nieren. Middel bij ontstekingen van het urinestelsel of bij niergruis, bij reumatische aandoeningen en ideaal voor zuiveren (voorjaarskuren).
Uitwendig: bij roos en haaruitval, tonicum voor haren en hoofdhuid
Hars tegen huidparasieten en schurft (vroeger gebruik)
Ook gemmotherapie
Waarschuwingen, nevenwerkingen, interacties
• Voldoende vochtopname bij gebruik van berkenpreparaten
• Bij oedeem, ernstige nier- en/of hartproblemen: in overleg met een arts
• Door het diuretische effect heeft berkenblad effect op de electrolytenbalans in het lichaam. Opletten in combinatie met geneesmiddelen die hierop ook werken (anti-aritmica, hartglycosiden, diuretica enz.
• Berkenblad kan de absorptie van bepaalde metalen (calcium, magnesium, zink,..) beïnvloeden. Best niet combineren met andere voedingssupplementen en ijzersupplementen
Gebruik
• Gemiddeld 2 tot 3 g gedroogde bladeren per dag, eventueel meermaals te herhalen. Waterige oplossing is werkzamer dan alcoholische
• Infuus
• Tinctuur
• Berkensap
Bijkomende weetjes
‘Betula’ is vermoedelijk afgeleid van het keltisch ‘betu’ dat staat voor slaan en refereert naar een oud Scandinavisch gebruik om met berkentakjes te slagen om de bloedsomloop te stimuleren.
Berkensap kan je aftappen van februari – maart als de temperatuur ongeveer 8° C is en de sapstroom op gang gekomen is. Je kan het vers drinken, of verwerken in bier of siroop.
Boeken ingebonden in berkenhout werden zelden aangetast.
