Gewone Vlier (Sambuccus nigra L.)
Gewone Vlier (Sambuccus nigra L.)
Relevante planteninfo
Inheemse struik, kan tot 7 meter hoog worden en is terug te vinden op voedselrijke grond, bij voorkeur op kunstmatig vruchtbare gronden (bijvoorbeeld nabij akkers door afvloei mest)
Grijsbruine schors. Jonge takken zijn bedekt met lenticellen.
Oneven bladeren – geveerd ( 3 tot 7), meestal 5
Mei: sterk ruikende roomwitte bloesem in valse bloemenschermen van 10 tot 30 cm doorsnede in vlakke tuilen. De bloemetjes (0,5 tot 1 cm) hebben 5 kroonbladen, 5 kelkbladen, 5 meeldraden en 1 stamper. Ze bevatten geen nectar, maar geuren hard.
September: zwartpaarse bessen. De zaden zijn bruinachtig
Inhoudsstoffen: bloesem: flavonoïden, ribosome inactivating proteins, looistoffen, slijmstoffen, triterpenen, fenolzuren. De bessen bevatten: flavonoïden, anthocyanosiden, ribosome inactivating proteins, organsiche zuren en meer.
Familie: Caprifoliaceae (kamperfoeliefamilie) , in sommige literatuur ook bij de Adoxaceae (Muskuskruidfamilie) gerekend.
Inheemse plant, veel voorkomend in heggen, lichte bossen, aan akkers, meestal stikstofrijke grond.
Eetbaarheid
Aroma van de bloesem en de bloemetjes zelf om allerlei gerechten te parfumeren en versieren (ijsthee, zoete nagerechten, limonade enz.)
Wijn, bier, likeur en azijn van de bloesem.
Van de bessen siroop, jam, limonades, gluhwein... Bessen echter vooraf opwarmen!!. Onrijpe vruchten en rauwe rijpe vruchten kunnen diarree en misselijkheid veroorzaken door aanwezigheid van blauwzuur.
Andere toepassingen:
In de cosmetica als lotion (huidversterkend, verzachtend, enz.)
Insecticide: afkooksel van bladeren en schors als insectendodend middel.
Kleurmiddel.
Volksgeneeskunde
Veelvuldig gebruikt in de volksgeneeskunde. Werd de medicijnkast van het volk genoemd en gebruikt als middel tegen griep, hoest, verkoudheid en om slijmen op te lossen.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Van deze struik worden de bloesems en de bessen gebruikt in de huidige planten-geneeskunde.
Werking van vlierbloesem:
Zweetdrijvend, infectiewerend, stimuleert afweersysteem, antiviraal daardoor geschikt bij verkoudheden, griepachtige aandoeningen enz.
Samentrekkend en mild ontstekingswerend op de slijmvliezen. Remt overvloedig slijmvliesafscheiding, verzachtend op slijmvliezen en verhoogt het ophoesten van slijmen. Daardoor geschikt bij allerlei luchtwegenaandoeningen, ook bij mondslijmvliesontsteking, keelpijn enz.
Uitwendig: astringerend en ontstekingswerend (looistoffen) en verzachtend op de huid.
Werking van de bessen:
Zweetdrijvend, infectiewerend, stimuleert het afweersysteem, antiviraal – bij griep, griepachtige aandoeningen, verkoudheden, koorts. (Zoals bij bloesem: bezitten de bessen ook anti-griep eiwitten die virussen inhiberen. De bes bevat ook anthocyanen)
Beiden verkorten ziekteduur van griep, verminderen koorts en andere verschijnselen. Werken ook preventief.
Uitgezonderd de veilige bloesem bevatten alle delen van de plant cyanogene glycosiden (bij rijpe bessen ook een beetje). Eens de rijpe bessen verwarmd worden is er geen gevaar meer voor cyanogene glycosiden. Ook de schors is toxisch en bevat tevens het erg toxische lectine).
Bloesem en bessen kunnen door hun diuretische werking invloed uitoefenen op elektrolytenbalans. Daarom voorzichtig in combinatie met geneesmiddelen die hierop ook werken (anti-aritmica, hartglycosiden, diuretica, enz.)
Theoretische gezien ook interacties mogelijk met corticoïden, bloeddrukverlagende medicijnen. Hier enkel op voorschrift van de arts.
Bijkomende weetjes
Vlier heeft een magische reputatie. Werd in de geschiedenis in verband gebracht met het weren van boze geesten, beschermen tegen heksen, bliksem en vuur enz. Er is ook een gezegde “vlier is de bome van de vrouwe, verbrand hem niet of je zal vervloekt worden…’”
