(Wilde) Lijsterbes (Sorbus aucuparia L.)
It all begins with an idea.
Relevante planteninfo:
Lijsterbes is een struik of kleine boom die wel 10 – 15 m hoog kan worden. Deze plant behoort tot de rozenfamilie (rosaceae) en bloeit in de maanden april en mei. De bessen verschijnen van augustus tot oktober. Is in vrijwel heel Europa te vinden, vaak in bossen en houtwallen. Deze plant is vaak aangeplant in parken en tuinen en trekt veel vogels aan. De samengestelde bladeren zijn geveerd. De 11 tot 15 getande deelblaadjes hebben een behaarde onderzijde, zijn langwerpig tot lancetvormig en ongelijk gezaagd. De bloemen worden tuilen waarvan de bloemkroon wit is. De vruchten zijn eerst geel, maar worden tamelijk plotseling oranje- tot scharlakenrood.
Inhoudsstoffen: citroen -en appelzuur, (para)sorbinezuur, looistoffen, sorbiet, veel vit C, pectine enz.
Er zijn ook varianten zoals de zoete lijsterbes ( var. moravica) waarbij de bessen minder bitter smaken, de Sorbus domestica L. enz.
Eetbaarheid
Rauw zijn de bessen wel erg bitter en bevatten sorbinezuur. Om alle problemen te vermijden (niet rauw eten) moeten deze bessen gekookt worden waardoor deze stof verdwijnt. Het eten van verse bessen kan kan leiden tot overgeven of diarree.
Volksgeneeskunde
De bessen werden in het verleden gebruikt door vogelvangers. Een andere oude toepassing is als varkensvoer. Karel de Grote stimuleerde de nieuwe aanplant van de lijsterbes, die in zijn tijd al dienst deed als geneesmiddel tegen longziekten, verstopping en scheurbuik. (Lijsterbes bevat veel vit C). Als de bessen gekookt zijn, en het parasorbine eruit is, overheerst de stoppende werking door de looistoffen en de pectine.
Vroegere grondstof voor de winning van ‘sorbitol’.
Gebruik in huidige planten-geneeskunde
Voor welke indicaties kan de lijsterbes gebruikt worden? De bessen bevatten veel vitamine C. Je kunt een moes van lijsterbessen inzetten bij nierstenen, aambeien en bij reuma. Ze reguleren darmen en helpen bij constipatie alsmede diarree. Verder zijn ze heilzaam bij ontstekingen aan de bovenste luchtwegen en met name bij heesheid. De bladeren hebben de zelfde werking als de bessen. Om deze te gebruiken moeten ze gedroogd worden waarvan dan thee getrokken wordt. Van de bloesem van de lijsterbes kan ook thee getrokken worden. Deze thee vergemakkelijkt de ademhaling bij luchtweg-problemen.
Welke delen van de plant kunnen in welke vorm gebruikt worden? De bessen, de bladeren en de bloemen (zie “welke indicaties” voor meer uitleg)
Zijn er mogelijke contra-indicaties bekend? Niet gebruiken als u een verhoogde zuurtegraad van de maag heeft, bij maagzweren, als u zwanger bent, tromboflebitis hebt of er gevoelig aan bent en een verhoogde coagulatie (stolling) van het bloed hebt.
Bijkomende info/weetjes
De lijsterbes werd gezien als een magische boom en beschermde tegen alle kwaad :
De staf van druïdes en wichelroedes werden meestal van lijsterbeshout gemaakt.
In huizen beschermde het tegen onweer en op graven tegen spoken. Ook het vee werd beschermd door twijgen aan de stallen te hangen. Op schepen werd lijsterbes meegenomen om stormen te voorkomen.
De bessen kunnen geroosterd dienst doen als koffievervanger. In Oostenrijk bestaat een heldere lijsterbes “schnaps” die de naam “vogelbier” gekregen heeft.
